“Fakultetlararo umumtexnika fanlari” kafedrasi «Muhandislik chizmasi va eskizi» fanidan maruzalar matni muallif: Nurmetov M. R

      
 
15.1-chizma 
Detallar  bir-biri bilan  rezbalar  yordamida biriktiriladi va bunday  birikmalar 
ajraladigan birikmalar deyiladi. Payvandlash, parchinlash va presslash yo’li bilan 
hosil qilingan birikmalar ajralmaydigan birikmalar deyiladi.  
Payvand birikmalar. 
Ikki  yoki  undan  ortiq  detaldan  payvandlanish  yo’li  bilan  hosil  qilingan 
ajralmas  birikma  payvand  birikma  deb  ataladi.Detallarning  birikish  joyida  elektr 
yoyi  yoki  gaz  alangasida  suyuqlanib  qotgan  metal  payvand  chok  hosil  qiladi. 
Detallarning payvand birikmalari quyidagi ikki usulda: suyuqlantirib payvandlash 

---

 
 
va bosim ostida payvandlash usullarida bajarilishi mumkin. Sanoatda suyuqlantirib 
payvandlash usulidan keng ko’lamda foydalaniladi. 
Chizmada  payvand  birikma  choklarini  shartli  tasvirlash  usullari  O’zDSt 
2.312-97  da  ko’rsatiladi.  Payvand  birikma  choklarining  qanday  usulda 
bajarilishidan  qat’i    nazar,  ko’rinadigan  choklar  –  asosiy  tutash  chiziqlar  bilan; 
ko’rinmaydigan choklar --- shtrix chiziqlar bilan tasvirlanadi; ko’rinadigan nuqtali 
yakka  payvand  choklar  shartli  ravishda  <<+>>  belgi  bilan  tasvirlanadi.  Bu  belgi 
asosiy  tutash  chiziq  bilan  chiziladi.  Ko’rinmaydigan  nuqtali  yakka  payvand 
choklar chizmada tasvirlanmaydi. 
Choklar  bir  qatorli  va  ko’p  qatorli  bo’lishi  mumkin.  Ko’p  qatorli  choklar 
kesimi  tasvirida  har  bir  qator  kesimining  konturi  alohida  ajratib  tasvirlanishi  va