“Fakultetlararo umumtexnika fanlari” kafedrasi «Muhandislik chizmasi va eskizi» fanidan maruzalar matni muallif: Nurmetov M. R

l-qoida. Nuqta birorta o`q aylantirilganda uning aylantiridh tekisligi 
hamma vaqt aylantirish o`qiga perpendikulyar bo`ladi. (Q 

 
JJ). 
Bu  qoida  fazoning  istalgan  nuqtasi  uchun  to’g’ri  keladi;  bir-biri  bilan  
qattiq  bog’langan  nuqtalar  yig’indisi  aylantirilganda  esa  quyidagi  qoida  kelib 
chiqadi. 
2-qoida. Qattiq jism fazoda birorta o’q atrofida aylantirilganda uning har 
bir  nuqtasi  uchun  o’z  aylantirish  markazi,  radiusi  va  tekisligi  bo’ladi,  shuning 
bilan  birga  hamma  nuqtalarning  aylantirish  tekisliklari  o’zaro  parallel  va 
nuqtalarning hammasi uchun aylantirish burchagi o’zgarmas kattalikda bo’ladi, 
ya’ni nuqtalar bir tomonga va bir hil burchakka aylantiriladi. 
Nuqta  o’q  atrofida  aylantirilganda  bu  nuqta  o`qqa  radius  bilan  qattiq 
bog’lanishi kerak. 

---

 
 
Radiusning aylantirish o’qida yotgan O nuqtadan boshqa har bir таси o’z 
aylanasini  chizadi;  O  nuqta  o’z  joyida  qoladi.  Aylantirish  o’qidagi  har  bir 
nuqtani  fazodagi  birorta  nuqtaning  aylantirish  markazi  deb  hisoblash  mumkin. 
Shunga  ko’ra,  o’qidagi  hamma  nuqtalar  aylantirish  jarayonida  H  va  V 
tekisliklarga nisbatan o’z vaziyatlarini o’zgartirmaydi. 
Agar  aylantirish  o’qi  (JJ)  umumiy  vaziyatdagi  to`g`ri  chiziq  bo’lsa, 
nuqtalarning bunday o’q atrofida aylantirilishidan hosil bo’lgan aylanalarning V 
va  H  tekisliklardagi  proektsiyalari  elipslar  bo’ladi.  Elipslarning  yasash  bir 
munch  qiyinroq.  Shuning  ushun  aylantirish  o’qi  sifatida,  odatda  proektsiyalar 
tekisliklaridan biriga perpendikulyar yoki parallel bo’lgan to’g’ri chiziq olinadi.