Fakultetlararo jismoniy tarbiya va sport

5.3. Eksperiment ilmiy tadqiqot metodi. 

 

Ilmiy  tekshirishning  bu  metodi  tekshiruvchining  o’zi  tomonidan  uyushtirilgan  bo’lib, 

uning o’zini aktiv aralashuvi orqali olib boriladi. Bu metodda tekshiralayotgan jarayon maxsus 

sharoitda  yoki  yana  qaytadan  takrorlash  uchun  imkoniyat  yaratiladi,  tadqiqot  uslubining  qulay 

yoki kim matli tomoni xam ana shundadir. 

 

Jismoniy  madaniyat  jarayonida  olib  borilayotgan  tajribani  maxsus  sharoitni  hisobga 

olmay  yoki  sun’iy  qaytadan  usha  sharoitni  yaratishda  tekshirilishi  kerak  bo’lgan  masalaga  oid 

---

bo’lmagan  ochiq  muammolar  xam  yuza  ga  kelishi  mumkin.  Bu  uslubning  salbiy  tomonidir. 

Tajribani  ob’ektiv  o’tkazish  amaliyotda  tabiiy,  modulli  va  laboratoriya  eksperimentlari  deb 

nomlangan xillarridan foydalaniladi. 

 

Tabiiy eksperiment hayotiy sharoitda olib boriladi. Undan taj-riba ishtirokchilari butunlay 

bexabar (samaraligi shunda xam) bo’lishi mumkin. Masalan, bir maktabning ikki sinfda jismoniy 

madaniyat  dars  uslublar  bilan  olib  borilib,  natijani  takkoslash  orqali  qaysi  samaradorligini 

aniqlashga erishiladi.  Moduli  eksperiment  metodidan  ko’zatuvchi  hayotda  uchraydigan  oddiy 

sharoitdan  bir  oz  o’zgargan  muhitda  tajriba  o’tkazadi.  Masalan,  muskul  kuchini  ustirishda 

sportga  yangi  kelganlarda  ish  olib  borildi,  deylik.  Ular  xaftada  uch  marta,  guruh-guruhlarga 

bulinib,  birinchi  guru  xi  yotib  shtangada  mashq  qilish,  ikkinchi  guruhi  o’z  tanasi  ogirligidan 

foydalanish, uchinchi guruhi faqat gantel kutarish bilan ma’lum muddat mashq qiladi. Har qaysi 

guruhning  moduli  alohida  (shtanga,  gavdasi  ogir  ligi,  gantel)  mashqlar  faqat  yelka  kamar 

muskullarining  kuchini  orti  rishga  yunaltirilgan.  Belgilangan  muddatdan  so’ng  natijalar 

takkoslanib samara bergan modul va uning mashqlari, uslubiyati e’lon qilinadi. 

 

Laboratoriya  eksperimentida  shug’ullanuvchilar  amaliyotda  kam  uchraydigan  sharoitda 

tajriba  o’tkaziladi.  Masalan,  jismoniy  tayyorgarligi  teng  ikki  guruh  olinib,  ulardan  birining 

mashg’uloti  laboratoriya  da,  ikkinchisiniki  esa  oddiy  tabiiy  sharoitda  olib  boriladi.  Bu  tajriba 

ning  qulayligi  tajribaning  laboratoriya  sharoitida  yangitdan  takrorlay  olish  mumkin 

ekanligidadir.  Tajriba  o’tkazuvchining  tajribada  ishtiroki  ob’ektiv  bo’lmagan  xulosalarga  olib 

kelishi mumkin.