Fakultetlararo jismoniy madaniyat va sport

TAYYORGARLIGINI TAKOMILLAShTIRISHNING ILMIY-NAZARIY


ASOSLARI

Rivojlanayotgan sport oldida turgan muammolardan biri bu funksional tayyorgarlik (sportchi organizmidagi mexanizmlar a’zolar)ning mashqlar mashaqatiga qanchalik chidashini kuzatish va ularning shu mashqlarga moslashuv darajasini oshirish)dir. Funksional tayyorgarlik u yoki bu vazifani bajarish u yoki bu mexanizmni mashq qildirishda albatta tabaqalashgan vositalar yig’indisini nazarda tutishi kerak, zero shu vazifa va mexanizmlar o’z faoliyatini umidvorlik va barqarorlikka moslashishini ta’minlaydi. Shu bilan birga, mashg’ulotlar davomida va mashqlar oralig’ida kuch qudratini qayta tiklovchi vositalardan (organizmni bo’shashtirish, mushaklarni cho’zish,mustaqil mashq qilish, massaj, suv massaji, maxsus ovqatlanish, profilaktikasidan (kasalning oldini olish maqsadida) davolanish va shu kabi tadbirlardan) keng foydalanish zarur.

Bugungi murabbiy ham, pedagog ham biologik jihatdan har tomonlama puxta tayyorlangan bo’lishi, sportchining mashqlari va dam olishini ziyraklik bilan nazorat qilishi va o’z vaqtida uning xatolarini kuzatib borishi, u toliqa boshlaganda, bu xolning oldini ola bilishi, mashq chog’ida zo’riqishini bartaraf qila olishi, sportchi organizmida sodir bo’layotgan funksional o’zgarishlarni diqqat bilan kuzatishi lozimdir.

Biz sport va sport mashqlari oldida turgan muammolarni tavsif qilarkanmiz, sport to’g’risida umumiy tasavvurga ega bo’lmog’imiz kerak. Birinchidan sport musobaqa faoliyati sportchida ta’riflanadiki, bu faoliyat mudom avj oluvchi raqobatga va musobaqa natijalariga bo’lgan talabning o’sib borishiga asoslangandir. Ayni paytda, harakatning butun majmuini (musobaqa qoidalari, xakamlik va hokazolarni) bir me’yorga solish eng muxim shart hisoblanadi; ikkinchidan, sport faoliyati sifatida insonga har taraflama ta’sir ko’rsatarkan, shaxslar aro turli xildagi muloqotu munosabatlar omili hisoblanadi, sport eng ommabop tomosha, u davrimizning eng ommaviy ijtimoiy harkati, u turli xil

15
tuzimdagi davlatlar o’rtasida siyosiy va iqtisodiy munosabatlarni tiklashda yordam beruvchi omillardan biridir.

Sport insonning mehnatga va o’zga zaruriy faoliyatlarga tayorlovchi usullardan biri hisoblanadi, nafosat va odob-ahloq tarbiyasi bobida, jamiyatning ma’naviy ehtiyojini qondirishda, baynaminal aloqalarni mustahkamlash va ularni rivojlantirishda muhim vosita hisoblanadi.

16
1.1. 13-14 yoshli basketbolchilarning jismoniy tayyorgarligiga hozirgi davr