Fakulteti kafedrasi

Динамик ўлчашларга қийматлари ўлчаш жараёнида ўзгариб турадиган катталикларни ўлчашлар киради. Динамик ўлчашга вақт бўйича ўзгарадиган катталикнинг оний қийматини ўлчаш мисол бўла олади.

4. Дискрет ўлчаш усули

Юқорида кўрилган ўлчаш усулларидан тубдан фарқ қилувчи дискрет ўлчаш усули ҳам мавжуд. Дискрет ўлчаш усули шундан иборатки, унда вақт бўйича узлуксиз ўзгарадиган катталик вақт бўйича дискретланади, миқдор бўйича эса квантланади ёки бошқача қилиб айтганда вақт бўйича узлуксиз ўзгарадиган катталик вақтнинг айрим моментларига тегишли узуқ қийматларига ўзгартирилади (4.1.-расм).

1-расм.
X(t) – вақт бўйича узлуксиз ўзгарадиган катталикнинг ўзгариш графиги; Х_к – квант миқдорлари яъни ўлчанадиган Х=f(t) катталигининг t₁, t₂, t₃, ……. t_n моментларига тегишли узуқ қийматлари. Демак, дискрет ўлчаш усули бўйича ўлчанадиган катталикнинг ҳамма қиймати (0  t) эмас, балки, айрим моментларга тегишли қийматигина маълум бўлади. Дискретлаш бу муайян дискрет (жуда қисқа) вақт оралиғида қадномаларни олишдир. t₁, t₂, t₃, ……. t_n – дискретлаш моментлари дейилади ва t₁ t₂ гача оралиқ дискретлаш моментлари дейилади. Квантлаш эса, X(t) катталикнинг узлуксиз қийматларини Х_к дискрет қийматларининг тўплами (набори) билан алмаштиришдир. Ўлчанадиган катталикнинг узлуксиз қийматлари муайян тартиблар асосида квантлаш даражаларининг қийматлари билан алмаштирилади. Кодлаштириш эса, муайян кетма-кетликда ифодаланган сонли қийматларни тавсия этишдан иборат.
Узлуксиз ўзгарувчан катталикнинг дискрет усули асосида узук дискрет қийматларига, кодларга ўзгартирилиши асосан 3 хил усулда амалга оширилади. (6.2-расм. а, б, в):
а) кетма-кет ҳисоб усули;
б) таққослаш (солиштириш) усули;
в) саноқ усули;



2-расм. а, б, в