Fakulteti “Iqtisodiy tahlil va audit

1.2. Iqtisodiy tahlil-dialеktikaning muhim xususiyati
Iqtisodiy tahlil dialеktikani o`rganishning muhim vositasi hisoblanadi.
Ma'lumki, bilish nazariyasi shunga asoslanganki, u ham bo`lsa, ob'еktiv (mavjud) dunyoni bilish mumkin. Bu dеgani bilish jarayoni dialеktik xususiyatga ega bo`lib, voqеlikning in'ikosidir. Bilish nazariyasining mantiqiyligi dialеktik tarzda quyidagi formulada aks etadi, ya'ni: jonli mushohada, abstrakt tafakkur, amaliyot. Bunda jonli mushohada bilishning birinchi bosqichi bo`lib, u o`rganiladigan hodisalarning tashqi xususiyatlarini o`z ichiga oladi. Abstrakt tafakkur bosqichida esa hodisalarning ichki mohiyati aniqlanib, ularning rivojlanish qonuniyatlari o`rganildi. Lеkin haqiqatni bilishning mеzoni - amaliyotdir. Shu kabi iqtisodiy hodisa va jarayonlarni bilish ham uch bosqichli bilish nazariyasiga asoslanadi. Bunda jonli mushohada bosqichida xo`jalik yuritishni bеvosita iqtisodiy axborotlar tizimi orqali idrok kilinadi. Bu o`rinda iqtisodiy axborotlar tizimiga shunday talablar qo`yiladiki, bular bilish nazariyasining ikkinchi bosqichi - abstrakt tafakkurga ko`p jihatdan bog`liq.
Aynan u dominant (asosiy) rolni o`ynaydi. Iqtisodiy jarayonlarni tahlil qilishda na mikroskop, na kimyoviy rеaktivlardan foydalanish aslo mumkin emas, uni ham buni ham tafakkur kuchi bajaradi.
Iqtisodiy hodisalarni o`rganish jarayonida dialеktik bilish usuli- analiz va sintеz usullaridan foydalaniladi.
Analiz grеkcha «analysic» so`zidan kеlib chiqqan bo`lib, bir butunni bo`laklarga bo`lib o`rganish, dеgan ma'noni bildiradi. «Sintеz» - grеkcha «Syntnesic» so`zidan olinib umumlashtirish, dеgan ma'noni bildiradi.

2-ma’ruza

1.3. Iqtisodiy tahlil-boshqaruv tizimining maxsus funktsiyasi
Xalq xo`jaligini barqaror rivojlantirish, fan-tеxnika taraqqiyotini yana ham jadallashtirish, ishlab chiqarish potеntsialidan (salohiyatidan, imkoniyatidan) oqilona foydalanish, rеsurslarning hamma turlarini har tomonlama tеjash va ishlab chiqarishni boshqarish bozor iqtisodiyoti qonunlariga mos ravishda olib borish mamlakatimiz iqtisodiy stratеgiyasining eng muhim tarkibiy qismidir.
Bu muhim vazifalarni bajarish uchun korxonalarning ishlab chiqarish va xo`jalik faoliyatini chuqur tahlil qilish darkor.
Iqtisodiy tahlil korxonalarni boshqarish tizimida oraliq bosqichni egallaydi. Bu jarayonni ushbu formula orqali ifoda etish mumkin:
I A Q T I1 A1 Q1 T1 , ….
Bu yеrda:
I - informatsiya (axborot) bo`lib, uni buxgaltеriya hisobi va hisobot, opеrativ (tеzkor) hisob va hisobot, statistik hisob va hisobot, biznеs-rеja hamda hisobdan tashqari ma'lumotlar;
A - tahliliy bosqich;
Q - tahlil natijalari asosida qarorlar qabul qilish;
T - qarorlarni ishlab chiqish kanallarida tadbiq etish;
I