F. S. Meliboyeva tabiiy geografik jarayonlar

O'zanli oqim - mayda jo'yaklar bo'ylab oqib tushadigan suvlarning qo'shilishidan yon bag'irning quyiroq qismida nisbatan birmuncha keng va chuqurroq bo'lgan jo'yaklar vujudga keladi.Bunday chuqurliklar bo'ylab harakatlanayotgan suv o'zanli oqim deyiladi.
O' zan eroziyasi - daryo o'zani bo'ylab oqayotgan suv turbulent tarzda harakatlanadi.Shu boisdan suyuqlik o'zanning yon va tag qismiga uriladi va grunt zarralarini uzib olib oqizib ketadi.
G'oyib bo'luvchi daryolar - yer ostiga, yani pastki qatlamlariga tog'ridan - tog'ri quyilib, ko'zdan g'oyib bo'luvchi daryolar kuchli karstlangan hududlar uchun eng xususiyatli ko'rinishlardan biridir.
Sho'rlanish - u qurg'oqchil o'lkalarda sug'orishdan suvdan o'ta isrofgarchilik bilan foydalanish tufayli yer osti suv sathining ko'tarilib ketishi natijasida yuzaga keladi. Chink - uzilmalar asosan chink kabi yirik relyef shakllarining vujudga kelishiga asos bo'ladi.
Cho'llanish - ushbu tabiiy geografik jarayon iqlimning qurg'oqchil kelishiga bog'liq holda tabiiy kelib chiqishiga ega bo'lishi bilan birgalikda, inson omilining yerdan notog'ri foydalanishi kabi sun'iy tarzda ham amalga oshishi mumkin.

XULOSA
Endogen va ekzogen kuchlar ta'sirida shakllanadigan barcha hodisalar asosan tabiiy geografik jarayonlar tarzida yuz beradi. Tabiiy geografik jarayonlar tabiatdagi modda va energiya almashinishi hamda rivojlanishiga sabab bo'luvchi barcha hodisalar majmuidir. Tabiiy geografik jarayonlar umumiy geologiya, umumiy yer bilimi, geomorfologiya, umumiy gidrologiya, tabiiy geografiya va h.k. fanlar tizimida o'rganilsada, geografiya yo'nalishidagi talabalar mustaqil o'zlashtirolmas edilar. Ushbu o'quv qo'llanmada tabiiy geografik jarayonlar va ularni tadqiq etilishi, hosil bo'lishi hamda shakllanishiga ko'ra turlari yoritilgan.
Hozirgi davrda endogen va ekzogen jarayonlarning faollashuvi kuzatilmoqda. Alp burmalanishi davom etmoqda. Havo haroratining isib borishi natijasida yer yuzasi tez-tez noqulay hodisalar kuzatilmoqda. Natijada tabiatda bo'ladian tabiiy geografik jarayonlarning hajmi va ko'lami oshib bormoqda. Ularni ilmiy jihatdan o'rganish, tahlil qilish hamda qanday oqibatlarga olib kelishini izohlash muhim ahamiyatga egadir. Mazkur o'quv qo'llanmada keltirilgan tabiiy geografik jarayonlar haqidagi tadqiqotlarning rivojlanishi, ularni hosil bo'lishiga ko'ra tasniflash, nurash jarayonlari, suv, gravitatsion kuch ta'sirida shakllanuvchi jarayonlar, eol jarayonlar, muzliklar ta'sirida shakllanuvchi tabiiy geografik jarayonlar, tektonik kuchlar, zilzila, vulqon otilishi tufayli sodir bo'luvchi jarayonlar hamda antropogen ta'sir natijasida hosil bo'ladigan jarayonlarni tahlil qilish, xulosalar chiqarish bo'yicha bilim va ko'nikmagaega bo'lishga qaratilgan.