|
6.1. TA’LIM TARBIYAVIY ISHLARNI REJALASHTIRISH
MAZMUNI
M aktabgacha ta’lim m uassasasi ishini um um an va har bir yosh g u ruh id a
rejalashtirishning bevosita asosini ta ’lim -tarbiya vazifalari aniqlanib,
bolalar faoliyatining har bir asosiy turig a doir ta ’lim-tarbiyaviy ish m azm uni
64
ochib berilgan «Uchinchi m ing y illiknin g bolasi d astu ri» tashkil qiladi.
R ejalashtirishda bu vazifa va m azm unlar yanada aniqlashtiriladi, ularni
am alga oshirish vaqti va izchilligi belgilanadi.
Ta’lim iy ishning m azm uni, m etodi va usullari ham da uni tashkil etish
tu rlari, bolalar xulq-atvorini tarbiyalash m azm uni, m etodi va usullari,
ularda m adaniy-gigiyenik m alakalarni shakllantirish, bolalar m ehnati va
o ‘y in larig a rahbarlik usullari, bolalarning bo‘sh vaqt va ko'ngil ochishlarini
tashkil etish, shuningdek ota-onalar bilan ishlash turlari va tabiati
rejalashtiri lishi lozim.
M aktabgacha ta iim m uassasasida ta iim iy ishni tashkil etishning
asosiy shakli m ashg'ulotdir. B unda o'qitish ta ’lim iy ish m asalalari,
voqelikning turli sohalari haqidagi bilim larni, aqliy va am aliy m alakalar va
ko‘nikm alarni, o;quv faoliyati, bolalar nutqini o‘stirish n in g oddiy asoslari
va shu kabilarni hal etishning asosiy vositasi hisoblanadi.
Bu m azm un dastu rn in g tevarak - atro f bilan tanish tirish va nutqni
o‘stirish, oddiy m atem atik tasavvurlarni rivojlantirish, rasm solish, loy va
plastilindan narsalar yasash, applikatsiya, qurish - y a s a s h , m usiqa ta’limi,
jism oniy tarbiya singari asosiy b o iim la rid a berilgan. Tegishli yo‘nalish
m etodikalarida ishlab chiqilgan m ashg‘ulotlar tizim i m aktabgacha ta ’lim
m uassasasi va yosh g u ru h id ag i m uayyan ish sharoitlarini, bolalarning
ilgarilash daraja va su r’atlarini, ularni u yoki bu m azm un ni egallashlarini
hisobga olib rejalashtirishda foydalaniladi. M asalan, bolalarni tabiat bilan
tanishtirishga doir m ashg‘ulotlar tizim i qishloq joy yoki katta shahar
m arkazida, shim oliy va m arkaziy m intaqada va boshqa respublikalarda
joylashgan m aktabgacha ta ’lim m uassasasida turlicha b o ia d i.
0 ;qitishning liar bir b o iim ig a doir m ashg‘ulotlarni rejalashtirishda
b ilim larni egallashning asosiy bosqichlari (b o sh la n g ic h idrok, bilim va
ko‘nik m alarn i keng-iytirish va um um lashtirish, ulardan hayotda foydalanish
bilim larni yangi siiaroitlarga ko‘chirish) hisobga olinadi. R ejada bilim lar
m azm unining takrorlanishi va ularni asta-sekin m urakkablashtirilishi
nazarda tutiladi. Istalgan b o iim g a doir m ash g iilo tlarn i rejalashtirishda
m azk u r 1-o‘liin bilan bogMangan asosiy ta’lim -târbiyaviy m asalalardan
tashqari d asturning boshqa boMimlaridan ayrim m asalalarni ham kiritish
kerak.
M ash g iilo tlarn i
bunday yaxlitlash u larn in g rivojlantiruvchi
sam arasini ancha oshiradi. A m m o rejalashtirishda ta iim iy ishni qisman
birlashtirish ishning butun m azm unini jam lovchi yagona m avzu tusini
olmasligi- kerak. M aktabgacha ta iim m uassasasi tarix id a o i'in tutgan
m avzuviy rejalashtirish, «tashkiliy m om entlar»ga oid rejalashtirish bilim -
lam ing tiziinliligi va bolalarning aqliy rivojlantinshni talab darajasida
ta ’m inlam agan edi.
B olalarni atrofdagi hayot va tabiat bilan tanishtirish m ashg‘ulotlarini
bolalarga nutq o‘stirish m ashg‘ulotlari bilan, shuningdek, tasviriy faoliyat
m ashg'ulotlari bilan aloqasini
0
‘rnatish, ayniqsa, m uhim dir.
Ta’lim iy ish m ashg'ulotdan tashqarida: kundalik turm ush, o‘yin,
m ehnatda ham davom ettiriladi. K unning turli vaqtlarida (ertalab, sayrda)
tarbiyachi tabiat va ijtimoiy hayotning turli hodisalarini kuzatishni tashkil
etadi.
Bu kuzatishlar ham rejalashtiriladi. U lar butun guruh bolalari bilan
yalpisiga, bolalarning, kichik g uruhlari bilan va yakka tartibda o 'tkaziladi.
Tarbiyachi m ashg;ulotlardan tashqari bilim ning u yoki bu bo‘lim lariga
doir ayrim bolalar yoki bolalarning kichik guruhlari bilan ta ’lim iy ishni
rejalashtiradi va tashkil qiladi. Bu m aqsadda didaktik o‘yinlar, didaktik
m aterialli m ashqlar(m asalan ,n u tq n in g to v u sh m ad an iy atig ad o ir,m atem atik
tasavvurlarini rivojlantirishga oid ish va boshqalar)dan foydalaniladi.
Shunday qilib, rejada bolalar bilan ta ’limiy ishning m azm uni ham , uni
tashkil qilish shakllari ham aks etadi.
Shaxsning m a’naviy fazilatlarini tarbiyalash ta ’lim -tarbiyaviy ish
jarayonida: m ashg'ulotlar, o‘yinlar, m ehnat va shu kabilarda hal qilinadi.
Shuning uchun m a’naviy tarbiya ishining m ustaqil b o iim i sifatida
rejalashtirilm aydi. Bu ishning vazifa, m azm un va m etodlari bolalarning
asosiy faoliyat tu rlariga rahbarlikni rejalashtirishda ochib beriladi. A m m o
xulq-atvor m alakalarini shakllantirish (m asalan, atrofdagi kishilarga
muloyim va g ‘am xo‘r m unosabat, narsalarga tartibli va tejam korlik
m unosabati, mac1
iy-gigiyenik m alakalar, o‘yin, kitob burchaklarida
tozalik va tartibm saqlash m alakalari, o'ziga-o^zi xizm at ko‘rsatish
m alakalari va shu kabilar) bolalarning m a’lum harakat usullarini egallab
olishlarini nazarda tutadi. M alakalarni tarbiyalash bevosita ta ’sir usullari:
ha-rakat usullarini ko‘rsatish, m ashq qilishlar, ya’ni o‘rgatish, odatlantirish
orqali am alga oshiriladi, shuning uchun m adaniy-gigiyenik m alaka va
m adaniy xulq-atvor m alakalarini rejalashtirish m um kin va lozim. M alakalar
hajmi, ularni shakllantirish izchilligi, shuningdek, tarbiyachi foydalanadi-
gan o‘rgatish usullari rejalashtiriladi.
M alakalarni shakllantirish uzoq davom etadigan jarayon. Shunga ko‘ra
ayni bir vazifalar ko‘p k arra takrorlanishi m um kin. M adaniy xulq-atvor
m alakalarini egallashda bolalar jiddiy o‘ziga xos alohida farqlarni nam oyon
qiladilar, shuning uchun rejada bolalar bilan y ak k a tartib da ishlash ham
nazarda tutiladi.
r
Do'stlaringiz bilan baham: |
