J .G ‘.Yo‘ldoshev.
Ta’lim yangilanish yo‘lida. “0 ‘qituvchi”. T., 2000-y.
10. Maktabgacha ta’lim kontseptsiyasi. T., 2008-y.
55
V BO B.
MAKTABGACHA TA’LIM MUASSASASINING
YÏLLIK ISH REJASI
Reja:
I. M aktabgacha t a iim m uassasasi yillik ish rejasini tuzish.
II. M avzuning maqsadi: M aktabgacha ta iim m uassasasi y illik ish
rejasini m ustaqil tuzishga oi'gatish.
III. M avzuning vazifalari: m ustaqil ravishda m aktabgacha ta iim
m uassasasi yillik ish rejasini tuzish bo'yicha o‘quvchilardaam aliy m alakalar
hosil qilish.
5.1. MAKTABGACHATA’LIM MUASSASASI YILLIK ISH
REJASINI TUZISH
K irish qismi.
I.
M aktabgacha ta iim m uassasa ishining asosiy vazifalari.
II. Tashkiliy-pedagogik ish.
III. K adrlar bilan ishlash.
IV. T aiim -tarbiyaviy ishga rahbarlik va uni nazorat qilish.
V. O ta-onalar bilan ishlash.
VI. M a’m uriy-xo‘ja lik ishi.
Rejaning har bir b o iim i m azm unini k o i’ib chiqam iz.
Kirish qism ida m aktabgacha ta iim m uassasaning o‘tgan davrdagi
ishining quyidagi yo‘nalishlari bo‘yicha qisqacha, am m o har tom onlam a
tahlili beriladi;
bolalarning hayotini saqlash va s o g ii g in i m ustahkam lash bo'yicha
ishning sam aradorligi;
T aiim -tarb iy a jarayonining va natijalarining um um an va yosh
g u ru h lari bo‘yicha darajasi ham da sam aradorligi, bolalarning m aktabga
tayyorlanganlik darajasi;
O ta-onalar bilan ishlash darajasi va sam aradorligi;
m etodik b o iin m a la r: pedagogik K engashlar, sem inarlar, pedagogik
m aslahatlar, ochiq ko i'ik lar va shu kabi faoliyatining sam aradorligi;
56
m aktabgacha ta ’lim m uassasa o‘quv-m oddiy bazasining holati;
m aktabgacha ta ’lim m uassasani kadrlar, bolalar bilan kom plektlashda
y u z bergan o‘zgarishlar;
pedagoglar jam oasi ishida qanday qiyinchiliklar qayd etilgan, qanday
kam chiliklar aniqlangan.
M aktabgacha ta ’lim m uassasasining o‘tgan davrdagi faoliyatini
m ana shunday har tom onlam a tah lil qilishgina keyingi o‘quv yili uchun
m azm unliroq kom pleks reja tuzish va shu orqali butun ish sam aradorligini
oshirish im konini beradi.
1.
M aktabgacha ta ’lim m uassasasi ishiningasosiy vazifalari. Tarbiyalash
va o‘qitishning asosiy vazifalarini aniqlashda tarbiyachilarn ing pedagoglik
m ahorati darajasini, m aktabgacha ta ’lim m uassasa tipini, undagi ta’lim7
tarbiyaviy ishning holatini hisobga olish zarur.
B ir yilga 3 -5 vazifani m o‘ljallash tavsiya etiladi: vazifalardan 1-2
tasi yangi, m aktabgacha ta’lim m uassasaning o‘sish istiqbollarini aks
ettiradigan, 2 -3 tasi oldingi o‘quv yilid a boshlangan ishni davom ettiruvchi
vazifa bo‘lishi m um kin. M o ljalla n g an vazifalar y illik reja bo‘lim larida aniq
tadbirlar bilan tasdiqlanishi kerak.
M asalan:
1. Pedagoglar jam oasining g‘oyaviy-siyosiy va ilm iy-m etodik darajasini
davlatim iz tom onidan jam iy atn in g iqtisodiy va siyosiy sohalarida qabul
qilingan m aterialar, psixologiya pedagogika fani va am aliyotining eng
yangi yutuqlari, ta ’lim tarbiya sohasida qo‘llanilayotgan pedagogik va
innovatsion texnologiyalar, m aktabgacha ta’lim sohasi bo‘yicha ishlab
chiqilgan va am aliyotga tadbiq etilgan barcha qonun hujjatlarini o‘rganish
asosida am alga oshirish.
2. M aktabgacha yoshdagi bolalarning m aktabgacha ta ’lim m uassasasida
va oilada yangi d astur talablariga muvofiq m ehnat tarbiyasini yaxshilash.
3. O ilaga yordam ni kuchaytirish, oila va m aktabgacha ta’lim
m uassasasining kelishib harakat qilishini ta ’m inlash.
4. llk yoshdagi bolalar g u ru h larid a jism oniy tarbiya bo‘yicha ish
shakllarini takom illashtirish, bolalarning kasallaiíishlarini kam aytirishga
erishish.
5. Yosh tarbiyachilarga m urabbiylik tizim i orqali m etodik yordam
ko‘rsatish.
II. Tashkiliy-pedagogik ish.
Bu bo‘lim pedogogik K engash, nazariy sem inarlar, sem inar-m ash-
g'ulotlar, m aslahatlar, pedagogik jarayo nlarni, ilg‘or tajribani o‘rganish va
57
um um lashtirish bo'yicha pedagogik kabinetining ishlarini jam o a bo‘lib
ko‘rish va hokazolarni qam rab oladi.
a) Pedagogik Kengash ikki oyda bir m arta o‘ikaziladi. Pedagogik
K engashlarda partiya-hukum at hujjatlari: Xalq ta’limi Davlat qo'm itasi
va respublika X alq ta ’limi Vazirligi, xalq ta ’lim b o iim la rin in g buyruq
va ko‘rsatm alari, buyruqlari, y o i-y o ‘riq hujjatlarini o'rganish va bajarish
m asalalari m uhokam a qilish uchun qo‘yiladi;
bolalarning hayotini saqlash va sog'ligMni m ustahkam lash, ularni
jism oniy rivojlantirish va takom illashtirish m asalalari;
«M aktabgacha ta’lim m uassasasida ta ’lim -tarbiya d astu ri» ning faoliyat
turlari, bolalar bilan olib boriladigan o‘quv ishlari b o iim la ri bo^yicha
bajarilishi;
ilg'or pedagogik tajribani um um lashtirish va bolalar m aktabgacha
ta ’lim m uassasasi am aliyotiga joriy qilinishi;
psixologik-pedagogik adabiyotda va vaqtli nashrlarda e’lon qilingan
m aktabgacha voshdagi bolalarni tarbiyalash va o'qitish m asalalariga doir
dolzarb ilm iy-nazariy va m etodik m uam m olarni m uhokam a qilish;
ilm iy-am aliy anjum anlar, yig ‘ilishlar m ateriallarini ularda qabul
qilingan tavsiyalarni bajarish bo‘yicha tadbirlarni ishlab chiqib m uhokam a
qilish;
tarbiyachilar tom onidan bolalar m aktabgacha ta’lim m uassasasi ichida
foydalanish va m etodik birlashm alar, anjum anlar, pedagogik o‘qishlar v ash u
kabilarda, chiqish uchun tayyoiiangan m etodik m ateriallar va m a’ru zalarn i
m uhokam a qilish;
b) sem inarlar, sem inar-m ashg4ilotlar. N azariy m uam m oli sem inarlar
tarbiyachilarning m aktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalash va o'qi-
tishning psixologik-pedagogik m uam m olari bo'yicha ilm iy-nazariy dara-
jalarin i oshirish m aqsadlarida o'tkaziladi. Sem inarlarni o'tkazishg a
pedagogik kabinetlari, o‘qituvchilar m alakasini oshirish institutlari yuqori
m alakali m utaxassislari, pedagogika ilmiy tekshirish institutining ilmiy
xodim lari, pedagogika institutlarning o‘qituvchilari jalb qilinadi;
d) m aslahatlar barcha tarbiyachilar uchun ilk va m aktabgacha
yoshdagi bolalarni tarbiyalash va o‘qitishning ayrim m asalalari bo‘yicha,
yosh m utaxassislar, ayrim pedagoglar uchun ularning tayyorgarliklariga,
xodim lar toifalariga ko i'a - (tarbiyachilar, m usiqa rahbarlari, logopedlar)
rejalashtarilishi m um kin;
e) pedagogik jarayon (mashg^ulotlar, kun tartibi, sayrlar, o ‘yin va
m ehnat faoliyati va shu kabilar)ni jam o a boMib ko‘rish. U larning tem atikasi
58
pedagogik K engashlar, sem inarlarda m uhokam a qilinadigan m asalalar,
pedagog ik tajribani o‘rganish va joriy qilishga bog‘liq tarzd a y u zag a
keladigan vazifalarga ko‘ra aniqlanadi. Ochiq ko‘rik lar uchun pedagogik
jara y o n n in g eng m urakkab m asalalarini tanlash, faqat m ashg‘ulotlarni
em as, bolalar faoliyatining barcha turlarini, bo‘sh vaqtlar, sport ko‘ngil
ochishlarini kuzatish va tahlil qilish m aqsadga m uvofiqdir;
f) ilg"or tajribani o‘rganish, um um lashtirish, tarq atish va joriy qilish. Bu
o‘rinda tarbiyachilar, m usiqa rahbarlari va shu kabilar tajribasini o‘rganish
rejalashtiriladi. Bu m aqsadda ko'riklar, ayrim m asala, bir-birlarining
m ashg‘ulotlarga kirishlar am alga oshiriladi;
g)
pedagogik kabinetining jihozlanishi - m aktabgacha ta’lim
m uassasasidagi m etodik ishni rejalashtirishning eng m uhim qism idir. Rejada
bolalarni tarbiyalash va o‘qitishning ayrim m asalalari bo‘yicha m etodik
ishlanm alarni, rejalar, ishlanm alar, m a’ruzalar, tem atik ko‘rgazm alar,
o‘quv-ko‘rgazm ali q o ilan m alar, atributlarni tayyorlash v ajih ozlash nazarda
tu tilishi m um kin.
III. K adrlar bilan ishlash.
Q uyidag ilar rejalashtiriladi:
a) kadrlarni tanlash va joylash;
b) xodim larn ing g ‘oyaviy-siyosiy darajasini oshirish;
d) yoshga doir m alakani oshirish.
Pedagog va texnik xodim lardan iborat kadrlarni tanlash ham da
jo y lash tirish ularning kasb tayyorgarliklari, ish tajribalari, ishchanligi,
individual-psixologik hususiyatlari, qiziqishlar va m ahoratlariga ko‘ra
am alga oshiriladi. Shuningdek, xodim larning psixologik bir-birlariga
m osliklarini ham hisobga olish kerak (psixologik bir-biriga m os kelm aslik
faktlarini yetarlicha baholam aslik jam o ad a nizolarning kelib chiqishiga,
m a’naviy-psixologik m uhitning buzilishiga olib keladi).
R ejada boshqaruv apparati (m udira, uslubchi, katta m editsina ham -
shirasi, xo‘jalik ishlari m udiri va boshqalar)ning vazifalari aniq ko‘rsatilgan
va faoliyatlari koordinatsiya qilingan b o iis h i kerak.
X o d im larning g‘oyaviy-siyosiy saviyasini ^oshirish. Bu boMimda
m aktabgacha ta ’lim m uassasasi har bir xodim ining siyosiy o‘qishi, qaysi
to^garak, sem inarlarda qatnashishi rejalashtiriladi. P edagoglarning siyosiy
o^qishlarida asosiy o‘rnini I.A .K arim ov asarlarini, D avlatim izning barcha
sohalarda qabul qilgan m ateriallarini, xalqim iz va boshqa m ainlakatlar
xalqlari_hayotidagi yorqin siyosiy hodisalarni o'rganish, egallashi kerak.
B ular m illiy istiqlol g‘oyasini chuqurroq egallashga va m aktabgacha ta ’lim
59
m uassasasidagi barkam ol qilib tarbiyalash m asalalarini m uvaffaqiyatliroq
hal etishda foydalanish im konini beradi. Xuddi shu b o iim d a texnik
xodim lar bilan o‘tkaziladigan siyosiy o'qish: suhbat, m a’ruza, gazetalarni
o‘qish, siyosiy hodisalarni m uhokam a qilish rejalashtiriladi.
Ish m alakasini oshirish, m aktabgacha ta iim m uassasalarida bunday
ishning shakllari xilm a xildir: sem inarlar, pedagogik K engashlar, ochiq
koi'iklar, m aslahatlar, shuningdek, tarbiyalash va o‘qitishning eng yaxshi
tajribasini o‘rganish;
m aktabgacha ta iim m uassasadan tashqari o‘qituvchilar m alakasini
oshirish kurslari orqali pedagoglarning m alakalarini oshirish shakllari,
m etodik birlashm alar, ilg‘or tajriba m aktablari, m uam m oli ijodiy sem i-
narlarda qatnashish;
IV. Ta'lim -tarbiyaviy ishga rahbarlik va uni nazorat qilish.
M azkur b o iim rejasida m aktabgacha t a iim m uassasasi pedagoglari
faoliyatini nazorat qilishning har xil turlari: frontal, tem atik, qiyosiy,
ogohlantiruvchi turlarini am alga oshirish m oijallanadi. Tarbiyachilar ishini
o‘rganish va uni nazorat qilishning asosiy m aqsadi pedagoglarga yordam
berish, xatolarning oldini olish va to ‘g ‘rilash, ilg"or tajribani um um lashtirish
va tarqatishdir. Rejada nazoratning asosiy yo‘nalishlari, m azm uni va turlari
belgilanadi, yakunlarni chiqarish m uddat va shakllari k o i’satiladi.
Quy idagilarga rahbarlik va nazorat qilishda alohida e’tibor berish lozim:
XTV va X TB ning m aktabgacha ta iim m asalalariga doir qarorlarining
bajarilishi;
Xalq ta iim i Davlat q o in ita si va respublika Xalq ta iim i Vazirligi, xalq
ta iim b o iim la rin in g buyruq va ko‘rsatm alarining bajarilishi;
m aktabgacha ta iim m uassasasi va bola bilan to id iris h bo'yicha xalq
xo'jalik rejasining bajarilishi;
inspektorlik tekshiruvlarining takliilari, pedagogik Kengashlar, ishlab
chiqarish m ajlislarining qarorlari, m aktabgacha ta iim m uassasasi bo‘yicha
buyruq va ko‘rsatm alarning bajarilishi;
«M aktabgacha
ta iim
m uassasasida
ta iim -ta rb iy a
d asturi»ning
bajarilishi;
g uruh larda bolalar hayoti va ularni tarbiyalash uchun sharoitning
yaratilishi;
kadrlar bilan m etodik ishning va ularning m alakasini oshirishning
tashkil etilishi va uning m azm uni;
hujjatlar, o‘quv-ko‘rgazm ali q o ila n m a la r va o‘yin m ateriallarining
holatini;
ota-onalar, m aktab, korxona bilan ishlash;
60
X avfsizlik texnikasi va m ehnatni m uhofaza qilish, bolalar travm atizm i
va ular uchrashi m um kin boMadigan baxtsiz hodisalarning oldini olish
ishining holati.
R ejada har bir yosh g u ru h id ag i ishni frontal tekshirish nazarda tutilgan
boMishi kerak. Frontal teksh irish larn in g y akunlari pedagoglar Kengashi va
ishlab chiqarish m ajlisi m uhokam asiga qo‘yiladi.
Flar oyda pedagogik ishning alohida bo‘lim larini tem atik nazorat
qilish rejalashtiriladi. Tem atik nazoratni ilg‘or tajribani o;rganish, tarqatish
bilan birga qo‘shib olib borish m aqsadga muvofiqdir. Rejada xoh bir, xoh
bir varakayiga bolalar bog‘chasidagi bir necha yosh g u ru h larid a tem atik
nazoratdan foydalanish belgilanishi m um kin.
N azoratning qiyosiy va ogohlantiruvchi tu rlari ishni endi boshlayotgan
yosh pedagoglar ishida sodir b o iis h i m um kin bo‘lgan xatolarni oldini olish
m aqsadida rejalashtiriladi.
A m aliyot ko‘rsatishicha, m aktabgacha ta ’lim m uassasasi ichidagi
nazoratni kompleks rejalashtirish ju d a yaxshi sam ara beradi. U jadval
ko‘rinishiga ega bo‘lib, unda kim , qachon, k im n in g pedagogik jarayoni
holatini, q a y sifa o liy a ttu rla rid a o ‘rganishi, nazoratning qay situ ri, m etodlari,
axborot to‘plashning qaysi usullari (kuzatish, kalendar rejalarining, bolalar
faoliyatlari natijalarining tahlili va shu kabilar) ko;rsatiladi.
O ta-onalar bilan ishlash.
Bu bo‘limda:
O ta-onalarning pedagogik m adaniyatlarini oshirish, pedagogik um u-
miy ta ’lim (m aslahatlar, pedagogik bilim lar universitetlari, oiladagi tarbiya
bo‘y ic h a ta jrib a alm ashish anjum anlari, savol v ajav o b kechalari, pedagogik
m avzulardagi disputlar, m unozaralar) ni ta’m inlash;
keng ota-onalar faoliyatini m aktabgacha ta ’lim m uassasa ishlarida
qatnashishiga, um um iy va g uruhiy ota-onalar m ajlislarini o‘tkazishga jalb
qilish;
turli yosh ona, ota, buvi, buvalar to‘garak va m aktablarining faoliyati;
oilaviy tarbiya tajribasini o‘rganish, nobob oilalar bilan ishlash;
oilaviy terbiyaning dolzarb m asalalari b o ^ ic h a ota-onalar uchun
m aslahat;
ko‘rgazm ali propaganda oilaviy tarbiyaning dolzarb tem atikasi,
oiladagi tarbiyaning eng yaxshi tajribasini propaganda qilish bo‘yicha
ko^gazm alarni bezash;
pedagog va ota-onalarning m ahalliy m atbuot, radio, va televideniya
orqali chiqishlari;
61
otaliqqa oigan korxonalarga, ota-onalarga pedagogik bilim berishda
yordam ko‘rsatish (m aslahatlarni tash k il qilish va m a’ru zalar o‘qish)
rejalashtiriladi.
VI. M a’m uriy-xo‘jalik ishi.
Bu boMimda:
m aktabgacha yoshdagi bolalar hayotini, ularni tarbiyalash va o‘qitish
uchun eng yaxshi sharoitlarni yaratishga (xonalarni ta ’m irlash, m ebellar
olish, m aydoncha va boshqa joylarni jihozlashga) yoMlangan byudjet
m ab la g ia rid a n ratsionalroq foydalanish tadbirlarini;
xona va m aydonchadagi sport zonalarini jihozlash;
m aktabgacha ta’lim m uassasasi territo riy asin i obodonlashtirish va
ko‘kalam zorlashtirish;
m aktabgacha ta ’lim m uassasasining yoritish, isitish va havo iqlim ini,
yong‘in xavfsizligini yaxshilashga doir tadbirlarni nazarda tutish lozim.
Y illik reja barcha b o iim la rin in g m azm un iga qo‘yiladigan m uhim talab
bu ularning aniqligidir. Faqat ana shundagina u m udir, usíubchi va butun
pedagoglar jam oasining amaliy ishida foydali qo‘llanm a bo'lishi m um kin.
Shu bilan birga reja ju d a katta va o‘ta m ufassallashtirilgan b o im aslig i
kerak. Rejaga o‘z-o‘zidan tushunarli bo‘lgan kundalik ishlarni yozm aslik
kerak. Bu uning hajm ini oshirib yuboradi va undan asosiyni aniqlashni
qiyinlashtiradi.
Y illik rejaga qo‘yiladigan eng m uhim talablardan biri uni barcha
b o iim va bandlarining to iiq m uvofiqlashganligi va bir-birini toMdirishidir.
Tabiiyki, m aktabgacha ta’lim m uassasaning o‘ta m ufassal tuzilgan yillik
rejasi ham mak
¿acha ta’lim m uassasasi faoliyatining butun xilina
xilligini qam rab ololmaydi, hayotning taqozosi yu zag a keltiruvchi ob’ektiv
sabablar tufayli b o iish i m um kin o‘zg arishlarni nazarda tutolm aydi.
Y illik rejaning dastlabki qoralam asini m udira va usíubchi m aktabgacha
ta ’lim m uassasasining o‘tgan yilgi ishini tahlil qilish asosida tuzadi.
So‘ngra y illik rejaning m azm unini jam o a bilan ishlab chiqarish m ajlisida,
pedagogik K engashda va individual suhbatlarda keng m uhokam a qiladi.
Shunday qilib, yillik rejani tuzishga butun ja m o a jalb qilinadi yangi o‘quv
yilid a qanday pedagogik m asalalarni m uhokam a qilish lozim ligini hal
qiladi, qo‘shim chalar, o‘zgartirishlar kiritadi. Bu yillik rejaning realligi va
am aliyligini ta ’m inlaydi. Shundan so‘ng y illik reja o‘quv yili boshlanishidan
oldingi pedagogik K engashlarning birida batafsil m uhokam a qilinadi va
tasdiqlanadi.
62
Y illik reja xodim lar uchun qulay joyda, m asalan, pedagogik kabinetda
saqlanishi kerak, bu m o‘ljallangan tadbirlarni am alga oshirish uchun m as’ul
bo‘lgan h a r - b i r kishi kerak boTganida uni olib ko‘rishini ta’m inlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |