F. R. Abduraxmonov z. E. Abduraxmonova

K asb tanlashda  ta ’lim   m uhitining o ‘rni va  aham iyati.
 
K asbiy  layoqat va  psixologik  xavfsizlik.  K asb  tanlash
 
(проф .отбор)
Kasb  tanlash jarayonida  yoshlarda  sodir  b o ‘ladigan  o ‘ziga  xos 
jarayonlar  bu  undagi  jism oniy  va  ruhiy  o ‘zgarishlarda,  o ‘zidagi 
o ‘zgarishlar  asosida  o ‘zini  katta  inson  b o iib   borayotganini  bilib 
borishi,  atrofdagilam i  unga  nisbatan  kattalardek  munosabati  va 
shu  kabi  jarayonlar  insonni  endi  o ‘z  hayotini  qurish  uchun  kasb 
tanlashiga  olib  keladi.  Kasb  tanlash  uchun  esa  unga  bilim  va  ma- 
lakalar  juda  zarurdir.  Kasb  tanlayotgan  inson  o ‘zining  psixologik 
jarayonlarini  va  psixologik  xususiyatlarini  boshqarishi  va  ulardan 
foydalanishi  zarur  b o ia d i.  Deylik,  tikuvchilik  yoki  to ‘quvchilik 
kasbini  o ‘zlashtirib  borayotgan  yosh  inson  o ‘zida shu  kasb  talab  qi- 
ladigan psixologik jarayonlarni rivojlantirishi va unga tayyor turishi 
kerak  b o ia d i.  Tikuvchilikda  psixologik  jarayon  sifatida  dizaynga 
mos  keladigan  muhim  psixologik jarayonlar talab  qilinadi.  Bu  sez- 
girlik,  didlik,  diqqatini  o ‘sganligi,  hayolini  rivojlanganligi,  y a’ni 
tasavvurlari  chuqur  va  kengligi  kabi  k o ‘plab  psixologik jarayonlar 
kerak  b o ia d i.
Shaxsning  o ‘zi  tanlagan  kasbiga  layoqatligi 
uni 
kelajagini 
ta ’minlanganligini  k o ‘rsatadi.  0 ‘z  ishiga  layoqatli  inson  umiri
142

---

b o ‘y ic h ao ‘ziga kerak b o ig a n   ko‘pginanarsalarga ega b o ia d i. Layo- 
qatsiz  inson  esa  o ‘zini  hayotini  qurishga  imkoniyati  bolm aganidan 
ko^pgina hollarda qiyinchiliklarga  yoliqadi.
Kasbga  layoqatlikni  shaxsda  ikki  yo ‘nalish  bo‘yicha  muhokama 
qilish  mumkin;  biri  kasbni  muvaffaqiyatli  egallash  orqali,  ikkin- 
chisi  insonni  o ‘zini  mehnatidan  qoniqishi  orqali.  Bu  ko‘rsatilgan 
ikki  tomon  ham  nisbiy  b o lib ,  u  subyektivlikni  ko‘rsatadi.  Shunga 
qaramasdan  shu  ikkala  yo'nalish  kasbiy  layoqatlikni  psixologik 
xarakteristikasini  beradi.
Insonni  tabiiy  xususiyatlari  juda  katta,  shuningdek  cheksiz  egi- 
luvchanlik 
imkoniyatlarini 
beradi.  Inson  kasbning  juda  ko‘p 
ko‘rinishlariga  moslashishi mumkin, va  uni subyekt  sifatida qondiri- 
shi ham  mumkin.  Inson egallay  olmaydigan kasb juda kamdir.  Kasb­
ga  tayyorgarlik  va  keyingi  faoliyat  har xil  tarzda  kechishi  mum­
kin,  bular  undagi  xususiyatlardan  kelib  chiqib  davom  etadi.  Eng 
muhimi  va  zaruriy  tomoni  bu  kasbiy  yo‘nalganlik  b o lib ,  unda 
ijobiy kasbiy  motivatsiyalar  muhim  rol  o ‘ynaydi.