|
Kasb psixologiyasi fanining o ‘rganishdagi metod va
metodologiya bilan bog4iq vazifalari
Kasb psixologiyasi predmetini o ‘rganish davomida o ‘ziga xos
bo‘lgan metodologiyaga suyanishi va o ‘z metodlarini shakllantirishi
zam r b o ia d i. Bu uning eng asosiy vazifasi hisoblanadi. Bu vazifa-
siz kasb psixologiyasi o ‘zi o ‘rganayotgan masalalami yecha olmaydi.
Kasb psixologiyasi uchun metodologik y o ‘nalish b o iib jamiyatda
hal qilinayotgan kasb bilan bog‘liq jarayonlar hisoblanadi. Metodolo
giya bu obyektiv haqiqatga yaqin bo lish n i talab qiladi. Har bir fan
voqealar haqiqatini o ‘rganar ekan, metodologik y o ln in g o ‘zi ham
to ‘g ‘ri y o l b o iish i kerak. Fan metodologiyasini umumiy - alohida
- maxsus tamoyilida tasniflash m a’qulroqdir. “Fanlar uchun umum-
metodologiya hisoblangan metodologiya yo‘q. Jahondagi yangi sha-
roit yangi umum metodologiyani yaratishga m uhtoj” - deb yozadi
taniqli faylasuf olim Omonulla Fayzullayev. Falsafiy bilim lar va
ulam i bilish bilan b o g iiq b o ig a n tamoyillar har doim fanlarga
metodologiya b o iib qolaveradi. Falsafa borliqni o ‘rganib borar ekan
undagi hamma jarayonlar harakatda, o ‘zgarishda, o ‘zaro ta ’sirda
39
ekanligini k o ‘rsatib boradi. Bu o ‘zgarishlar garmoniyada (m e’yorda)
b o im asa unda m a’lum bir jarayonlar yuz beradi. 0 ‘z o ‘zidan sodir
b o ia d ig an jarayonlarda ham harakatlar mavjud. Ularsiz na tabi-
atda, na jam iyatda, na inson tafakkurida o ‘zgarishlar b o ia d i. Bu
o ‘zgarishlarni garmonik birlikda sodir etishi o ‘ziga xos b o ig a n ijo
biy o ‘zgarishlarga olib keladi. Aksincha garmoniyani buzilishi har
xil tasodiflarda ko‘zga tashlanadi. Bu o ‘zgarishlarni hech kim kut-
magan holda yuz berishi garmoniyani buzilishiga olib keladi.
Biz kasb psixologiyasi fani uchun umummetodologik
asos
b o iib falsafaning bilish bilan b o g iiq jarayonlarini bilamiz. Shu
ningdek kasb psixologiyasi uchun alohida metodologiya b o iad ig an
0
‘rtacha umumiy metodologiyani biz alohida metodologiya sifatida
qaradik. Bunda psixologiya fanlari uchun kerak b o iad ig an shaxs
bilan b o g iiq nazariyalarni biz metodologiya sifatida qaradik. M ax
sus metodologiya kichik, torroq b o iib har bir ayrim fan doirasida
o ‘z kuchiga ega b o ia d i.
Kasb psixologiyasiga metodologik asos b o iib shaxsni kasbni
egallashi bilan b o g iiq konsepsiya yotadi. Bu konsepsiyaning mohi
yati shundan iboratki y a’ni kasb tanlab, kasbni o ‘zlashtirib, kasbiy
mahoratga ega b o iib borayotgan shaxs boyib boradi, malakasi va
bilimlari shakllanib boradi, kasbga xos zaruriy sifatlari rivojlanadi
deb ko‘rsatiladi. Kasbiy shakllanish ziddiyatlar, qarama-qarshiliklar
va destruktiv o ‘zgarishlar bilan b o g iiq holda sodir b o ia d i. Bu
jarayonni tezligi va maydoni biologik va ijtimoiy faktorlar bilan
sababiy b o g iiq , shaxsning o ‘z faolligi, shuningdek tasodifiy sharoit
lar, hayotiy ahamiyatga ega b o ig a n hodisalar va kasbga xos kelish-
movchiliklar sababli b o ia d i.
Kasbiy shakllanish - bu inson ontogenezining katta qismi b o iib ,
kasbni egallash to ‘g ‘risidagi o ‘y-hayollardan tortib to bu kasbdan
ketguncha b o ig a n davmi qamrab oladi. Bu jarayonda insonning kas-
40
biy bilimlarini va tayyorgarlikni, kasbga moslashishni, kasbiy maho-
rat va kasb ustasi b o iib yetishishni ko‘rish mumkin.
Kasb psixologiyasi fanining quyidagi vazifalari mavjud:
1. Kasb psixologiyasi fani o ‘zini fan sifatida rivojlanishi uchun
zarur b o ig a n sharoitlami izlash.
2. Kasb psixologiyasi fani o ‘z izlanish predmetini o ‘rganish, tahlil
qilish uchun o ‘zining usullarini ishlab chiqish.
3. Shaxs va kasb o ‘rtasida sodir bo iad ig an munosabatlar, ular
ning jam iyat taraqqiyotiga ta ’siini keng va chuqur tahlil obyekti sifa
tida o ‘rganish.
4. Jamiyat, shaxs va kasb o ‘rtasida sodir b o iuvchi talab, ehtiyoj
va manfaatlar munosabatini tahlil qilish, ulami jam iyat taraqqiyotiga
bo iadig an ta ’sirini o ‘rganish.
5. Yoshlarda ularning qiziqish, intilishlaridan kelib chiqqan holda
kasblar haqida tasavvumi uyg‘otish, psixodiagnostik testlar orqali
kasblarga yo‘naltirib turish.
6. Insonni kasbni egallashi, kasbning ustasi, yuksak mahorat-
ga ega b o ig a n b o iish i uchun shaxsga xos psixologik jarayonlami
chuqur o ‘rganish va shaxsga yetarli to ‘g ‘ri maslahatlar, yo‘nalishlar
berib borish.
7. Yoshlami kasb tanlashlarida va jamiyatga foydali inson b o iib
shakllanishlarida, ularga kasb haqida, kasbga xos psixologik xususi
yatlar haqida, kasbni egallash va uni ustasi b o iishlari uchun yo‘1 -
yo‘riqlar berish psixodiagnostik imkoniyatlami tushuntirib yetkazish.
Kasb psixologiyasini bu kabi ko‘plab vazifalarini ko‘rsatib berish
mumkin. Lekin eng asosiyi uni jam iyat manfaatlari, shaxsning o ‘z
qiziqish, manfaatlariga qaratilgan vazifalari hisoblanadi. Shaxs va
kasb o ‘rtasida sodir b o iu v ch i va shaxsni kasbni egallashiga yordam
berish kasb psixologiyasining eng asosiy vazifasi hisoblanadi.
41
Download Do'stlaringiz bilan baham: |
