F. O‟. Jo‟rayev, G‟. X. Karimov qishloq xo‟jalik ekinlarini sug‟orishda suv tejamkor texnologiyalardan foydalanish

2019-yilda Respublika bo„yicha suv tejovchi texnologiyalarni  

joriy etish rejalashtirilgan paxta maydonlari to„g„risida ma‟lumotlar 

№ 

Hududlar nomi 

Tomchilatib 

sug„orish 

maydoni, ga 

Egiluvchan 

quvurlar 

orqali 

sug„orish 

maydoni, ga 

Polietilen 

plyonka 

to„shab 

sug„orish, 

maydoni, ga 

Jami 

1 

Qoraqalpog‗iston 

Respublikasi 

399 

1200 

234 

1833 

2  Andijon viloyati 

361 

3000 

930 

4291 

3  Buxoro viloyati 

1452 

2750 

961 

5163 

4  Jizzax viloyati 

479 

6000 

1500 

7979 

5 

Qashqadaryo 

viloyati 

346 

7000 

1585 

8931 

6  Navoiy viloyati 

251 

2500 

1200 

3951 

7 

Namangan 

viloyati 

310 

4000 

1786 

6096 

8 

Samarqand 

viloyati 

4630 

3500 

1127 

9257 

9  Sirdaryo viloyati 

918 

4000 

1200 

6118 

10 

Surxondaryo 

viloyati 

2075 

3500 

1222 

6797 

11  Farg‗ona viloyati 

345 

4000 

1015 

5360 

12  Toshkent viloyati 

331 

4000 

1700 

6031 

13  Xorazm viloyati 

224 

1200 

250 

1974 

Jami: 

12121 

46650 

14710 

73481 

1.1-jadvaldan  ko‘rinib  turibdiki  2019  yilda  Respublikamiz  bo‘yicha 

tomchilatib sug‗orish 12121 ga, egiluvchan quvurlar orqali sug‗orish 46650 ga va 

polietilen  plyonka  to‗shab  sug‗orish  esa  14710  ga  maydonlarda  foydalanilib  jami 

suv tejamkor texnologiya asosida 73881 ga maydonlarda qollanilingan.   

O'zPSUYEAITI  dalalarida  1955  yilda  g'o'zani  sifon  naylar  va  egiluvchan 

quvurlar  orqali  sug'orish  bo'yicha  ilk  tajribalar  o'tkazilgan.  Tajribalarda  diametri  

20  mm  li  sifon  naylardan  foydalanilgan.  Sifon  nayni  suv  bilan  to'ldirib  egat 

boshiga  o'rnatish  uchun u  o'q  ariqdagi  suvga  botirilib bosh  barmoq  bilan  bir  uchi 

berkitilgan  va  ushbu  berkitilgan  uchi    tezlik  bilan  o'q  ariq  qirg'og'idan  oshirilib 

---

29 

 

sug'orish  egatiga  tashlangan  hamda  ochib  yuborilgan  va  sug'orish  uchun  suv  bir 

tekisda oqa boshlagan. 

Tajribalar  sifon  naylar  orqali  g'o'za  sug'orilganda  egatlarning  bosh  qismini 

yuvilib ketishi kamaygan, suv me'yori yaxshilangan. 

1963  yilda  O'zPSUYEAITI  tadqiqot  bazasida  g'o'zani  ko'chma  egiluvchan 

quvurlar  yordamida  sug'orish  bo'yicha  tajribalar  o'tkazilgan.  Tajribada  diametri 

200-300  millimetrli  quvurlar  o'qariqlar  o'rniga  g'o'za  qator  oralariga  ko'ndalang 

qilib  o'rnatilgan.  Quvurning  har  60  santimetrida  teshikchalar  bo'lgan  va  u  orqali 

egatlarga  suv  oqizilgan.  Quvurdan  taraladigan  suv  miqdorini  o'zgartirib  turish 

uchun  suv  chiqadigan  teshikchalarga  surma  qopqoq  o'rnatilgan.  G'o'za  qator 

oralatib  sug'oriladigan  bo'lsa,  suv  qo'yilmaydigan  egat  qarshisidagi  teshiklar 

berkitib qo'yilgan. Bu usulda suv 10 foiz tejalgan hamda ish unumi ortib, gektariga 

qo'shimcha hosildorlik 4,8 tsentnerni tashkil etgan.  

Mintaqamizda 

suv 

manbalari 

chegaralangani, 

sug'orishning 

ilg'or 

texnologiyalarni  joriy  etish,  resurs  tejamkor  usullardan  keng  foydalanish  talab 

etiladi.  

M.Xasanov  hamda  M.Toshmatovlarning  1992  yilda  o'tkazgan  tajribalarida 

yuqori  nishablikka  ega bo'lgan  sug'oriladigan  tipik bo'z  tuproqli  yerlarda g'o'zalar 

tuproq  ostida  hosil  qilingan  sun'iy  quvurlar  orqali  sug'orilganda  egat  olib 

sug'orishga  nisbatan  tuproqdagi  namlik  yaxshi  saqlangan,  sug'orishda  yuqori 

darajada  suv  tejalgan  hamda  egatlar  bo'ylab  sug'orishga  nisbatan  hosildorlik  2,7 

s/ga oshgan [9; 19-b.].  

Sh.Xolmatova  o'zining  O'zPSUYEAITIda  1993-1995  yillari  o'tkazgan 

tajribalarida  sun'iy  quvur  hosil  qiladigan  ish  organi  yordamida  qator  orasi  60  sm 

bo'lgan  g'o'zalarni  egatlari  o'rtasida  tuproq  ostida  hosil  qilingan  sun'iy  quvurlar 

orqali sug'organ. Sun'iy quvur hosil qiladigan ish organi  qirquvchi pichoq, uning 

orqa  tomoniga  o'rnatilgan  suv  o'tkazuvchi  quvur,  ulagich,  tortuvchi  sim  arqon  va 

sun'iy quvur hosil qilgichdan tashkil topgan.  

---

30 

 

Sun'iy  quvur  hosil  qiladigan  ish  organi  kultivator  orqa  gryadillariga  egat 

ochgichlar  o'rniga  12-15  sm,  22-25  sm,  32-35  sm  chuqurlikka  sozlab  o'rnatilib 

tajribalar o'tkazilgan [7]. 

Tajribalarda  sug'oriladigan  tipik  bo'z  tuproqli  yerlarda  qator  orasi  60  sm 

bo'lgan  g'o'zalarni  tuproq  yuvilishiga  qarshi  tuproq  ostida  hosil  qilingan  sun'iy 

quvurlar orqali ma'danli o'g'itlarni suv bilan eritib sug'organ.  Tajriba natijalari 1.2-

jadvalda keltirilgan.   

1.2-jadval