Ғ. м. қосимов менежмент ўзбекистоп Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги упиверситетлар ва олий техника

Муҳокама учун саволлар
1. М енеж мент ам алиётида ж ам и ят м уносабатларининг 
ўзгариш и қандай роль ўйнади?
2. Қачон, нима учун таш килотларни тизимли бошқаришга 
ўтидди?
3. Коммунистик ғоя шароитида нима учун менежмент таъ- 
лими қабул қилинмади ва унинг оқибати нимага олиб 
келди?
4. Бош қариш ҳақидаги «бир ўлчамли» таълимда нималар 
ўрганилади?
5. Бош қаришда мактаблар босқичи ҳақида маълумотлар 
келтирилсин.
6. Илмий бош қариш қачон ва ким томонидан яратилди?
7. Илмий бош қариш назарияси кимлар том онидан ри- 
вожлантирилди? Уларнинг ҳиссаси нимада?
8. Хулқий ф анларнин г бош қариш соқасига таъсири н и ­
мада?
9. Бош қариш ф ан и н и н г тадриж ий ривож ланиш ида ил­
мий м актабларнинг қўшган ҳисса ва босқичлари кел­
тирилсин.
10. Таш килотнинг ички ва таш қи қурш овлари ва бош қа- 
риш ҳақидаги «синтетик» таълим орасидаги боғлиқлик 
нимада?
11. Ташкилотга тизим ли ёндаш иш ним ани билдиради?
12. Питер Д ракерни нг «синтетик» таълимга қўшган асо­
сий ҳиссаси келтирилсин.
13. Қачон ва нима учун меҳнат жамоалари ўзини ўзи бош- 
қариши керак, деган ғоя олға сурилди?
14. Ҳолатбай бош қариш назари яларин инг аф заллиги ту- 
ш унтирилсин.
15. Уильям О учининг бош қариш ғояси туш унтирилсин.
51
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

4 - б о б
МЕНЕЖМЕНТНИНГ ИНФРАСТРУКТУРАСИ
4.1. Менежментнинг инфраструктурам ҳақида 
умумий тушунча
Инфраструктура (лот. infra — қуйи, structura — ту- 
зилма, жойлашув) — халқ хўжалигида такрор ишлаб 
чиқариш шартларини таъминловчи моддий ишлаб 
чиқариш ва номоддий ишлаб чиқариш тармоқлари 
мажмуиси: энергетика, газ ва сув таъминоти, йўллар, 
алоқа, транспорт, коммунал хўжалиги, савдо корхо- 
налари, маиший хизмат, маориф, соғлиқни сақлаш, 
атроф муҳитни муҳофаза қилиш, ихтисослаштирил- 
ган банк муассасалари, суғурта компаниялар, тад- 
биркорлар палатаси, статистика органлари, 
биз- 
нес-инкубаторлар, телерадио, 
матбуот, биржалар, 
таъминот ва ш.к. (2-чизма).
Чизмада келтирилган инфратузилмалар тўлиқ, 
барча ҳудудларда бирдек ривожланган дейиш имиз 
қийин, айниқса қиш лоқ хўжалиги шароитларида 
бу муаммони ижобий ҳал этиш учун бир неча йил­
лар керак. Иқтисодий жиҳатдан равнақ топган мам- 
лакатларнинг барчаси ўзининг фаровонлигига хўжа- 
лик ю ритишнинг бозор тизими туфайли эришган. 
Унинг асоси эса (мулкчилик, рақобат, эркин тад­
биркорлик) ҳамма учун бир хил. Ривожланган мам- 
лакатларда хизмат кўрсатиш соҳаларида ишлаётган- 
лар улуши иқтисодиётда банд аҳолининг ярмидан 
ортиғини ташкил этади. Бизда эса бу кўрсаткич уч- 
тўрт баробар кам. Демак, Ўзбекистонда инфрату- 
зилмада фаолият кўрсатишнинг келажаги умидли- 
дир.
Инфратузилма менежментнинг объекта мисоли- 
да қараладиган бўлса, ташкилот ёки фирманинг мис- 
сияси (бош вазифаси), мақсадлари бу моддий ишлаб 
чиқариш ва номоддий ишлаб чиқаришдир. Шу билан 
бирга менежмент ўзининг устувор режасини ишлаб
52
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

2-чизма. Инфратузилманинг умумий таркиби 
53
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

чиқиши ва уни амалга ошириши давомида атроф 
муҳитни таҳлил қилиш, фирманинг ички муҳитида- 
ги кучли ва заиф томонларини бошқарувли кузатув- 
дан ўтказиш, устувор муқобилни ўрганиш ва унинг 
мақсадга мувофиқини танлаш, танланган устувор 
режанинг 
рўёбга 
чиқарилишини режалаштириш, 
барча жараёнларни амалга ошириш ва уларни назо­
рат қилингач, стратегик режага баҳо бериш лозим.
Давлат ва нодавлат секторларидаги инфратузил- 
малар фаолияти йилдан-йилга тараққий этиши ва иж- 
тимоий-иқтисодий муносабатларнинг мураккаблашу- 
ви табиий ҳолатдир. Миллий хўжалик, тармоқлар, 
фирмалар иқтисодиётини кўтаришда ишлаб чиқариш- 
ни ва хизмат кўрсатишни яхшилашнинг барча иқти- 
содий ва бошқарув имкониятларини таҳлил қилиш 
ва тизимли синтезга суянган ҳолда истиқболли чора- 
тадбирлар ишлаб чиқиш зарур. Ташкилот ёки фирма­
нинг устувор йўналишини белгилашда менежмент­
нинг инфратузилмаси салмоқли ўрин эгаллайди.