Ф. М. Аюпова, Ю. К. Жабборова г и н е к о л о г и я

Ановулятор қон кегиши
1. Қисқа муддатда фолликуллар ёрилмай қолиб, майда кистачаларга 
айланганда.
2. Фолликуллар узоқ муддат давомида ёрилмай, майда кистачаларга 
айланганда.
3. Етилмаган фолликулнинг атрезияси (ёрилмай қолиши) ёки 
кистачага айланиб қолиши.
Ановулятор дисфункционал қон кетиши, ҳайзнинг тўхтаб қолиши (7- 
8
ҳафтагача), бачадондан қон кетиши билан характерланади. Ҳайз тўх- 
таб қолгандан кейинги қон кетиши турли миқдорда, тезликда ва турли 
муддатларда давом этаверади. Дисфункционал қон кетиши жинсий ри- 
вожланиш даврида вужудга келиб, унда ҳам қон кетиб, қизларда ҳатто 
камқонлик касаллигини келтириб чиқаради. Ўсмирлик (ювенил) ёшдаги 
дисфункционал қон кетиши анча эрта бошланади. Шунга кўра, бачадон- 
дан дисфункционал қон кетиши юз берган қизларнинг ривожланиш даври 
соғлом қизлардан жисмоний, жинсий жиҳатдан анча фарқ қилади (бача- 
дон ва тухумдон гипоплазияси кузатилиши мумкин).
Альгодисменорея 
ҳайзнинг оғриқли ва цикли бузилиб келиши. Қо- 
рин пастида дардсимон оғриқлар кузатилади, бел соҳасида ҳам оғриқлар, 
умумий ҳолсизлик бўлади.
Альгоменорея бўлиши ҳам мумкин. Бирламчи (функционал) альгоме- 
норея — ички аъзоларнинг анатомик ўзгаришлари билан боғлиқ эмас. Ик- 
киламчи альгоменорея — кичик чаноқдаги аъзоларнинг патологик ўзгари- 
шлари билан боғлиқ. Иккиламчи альгоменорея сабаблари қуйидагилар: 
эндометриоз, ички жинсий аъзолар аномалияси, сурункали яллиғланиш 
касалликлари ва бошқалар.
Бирламчи альгоменорея ёш аёлларда ва қизларда учрайди. Кўпинча ме- 
нархе бошлангач 1-1, 5 йилдан кейин учрайди.
ДАВОЛАШ: Ибубруфен, ТЕВА, нурафен, нимулид, бутадион, вовенак-П, 
мелбек-форте, диклофенак-ратиофарм, индометацин таблеткаси ҳайз бош- 
ланишидан 2-3 кун олдин ичилади. Бу дорилар 3-4 ой давомида ичилади. 
Киндик соқасига электрофорез қўлланилади. Синтетик прогестинлар, реги- 
видон, микрогинон тавсия этилади. Витамин Е 5-10% - 1, 0 №10, игна билан 
даволаш усули қўлланилади.
Ациклик қон кетиши кўпроқ менопауза ва репродуктив даврларида уч- 
раб, асосан бачадон ракининг белгисидир.
Ҳайз цикли бузилганда қўлланиладиган текшириш усуллари:
1. Базал (тўғри ичак) ҳароратни ўлчаш (19расм).
2. Бачадон бўйни шиллиғини циклик ўзгаришларини аниқлаш 
(«папоротник» ва «кўз қорачиғи» белгилари).
3. Гормонал кольпоцитология.
4. Эндометрий биопсияси.
5. Эстрогенлар ва уларнинг метаболитларини текшириш.
6
. Сийдикдаги прегнандионни текшириш ва гонадотроп гормонларни 
аниқлаш.
Амалий кўникмалар.
касалликнинг сабабларини аниқлаш;
- клиник текширув усулларини қўллашда лаборатор ва асбоблардан
35

---

фойдалана билиш (ФДТ, қин суртмаси цитологияси, УТТ, ГСГ); 
криптоменореяда жарроҳлик йўли билан даволашга кўрсатмалар ва 
жарроҳлик техникасини қўллай билиш;
ФДТ га асосланган ҳолда гормонлар билан даволаш;
Беморни кузатиш;
Профилактик-даволаш ва реабилитация кузатувларини қўллаш.