Ф. М. Аюпова, Ю. К. Жабборова г и н е к о л о г и я

21 — Р а см .
Б Д Қ К ва ички аъзоларннинг 
бир — 
бири 
билан боҳлиқлиги.
40

---

таъсири натижасидаги жараён ётади (21-расм). Бу 5 та ҳалқа ўзаро боғлангаи 
бўлиб, улардан бири тушиб қолганида хайз циклининг бузилиши кузатила- 
ди. Ҳайз цикли бузилишининг кўринишларидан бири бачадондан дисфунк- 
ционал қон кетишидар.
БДҚК юзага келтирадиган бир қанча омиллар мавжуд:
1. Марказий нерв системасининг бузилиши — асаб зўриқиши, стресс 
омиллари, ақлий ва жисмоний зўриқиш, жароҳатланиш.
2
. Ўткир ва сурункали инфекциялар (грипп, сурункали тонзиллит, 
ревматизм, сил).
3. Жинсий аъзоларнинг сурункали яллиғланиш жараёнлари.
4. Ички секреция безлари хасталиклари.
5. Баъзи дориларни мунтазам ичиш оқибатида (нейролептиклар).
БДҚК асосан аёлларнинг 3 даврида, балоғатга етганда, 20-25% холларда
«етилиш» даврида ва климактерик даврида, яъни организмнинг «сўниш» 
даврида 50-60% холларда учрайди.
Юқорида кўрсатилган омиллар таъсирида бир-бири билан узвий 
боғланган ҳалқалардан бирининг функционал ўзгариши кузатилади, бу 
эса ўз навбатида тухумдонлар фаолиятининг бузилишига олиб келади:
а) Овуляция бузилишига.
б) Сариқ тана ривожланиши II фазасининг ва прогестерон ишлаб 
чиқаришнинг бошланмаслиги.
в) Аёл организмига фақат эстрогенларнинг узоқтаъсир этиши.
Шу ўзгаришларга кўра БДҚК ни қуйидагича таснифлаш мумкин.
Бдқк таснифи:
1. Ановулятор қон кетиши:
а) фолликуллар атрезияси типида.
б) фолликуллар персистенцияси типида.
2. Овулятор қон кетиши:
а) Фолликулин фазасининг қисқариши.
б) Лютеин фазасининг узайиши.
в) Лютеин фазасининг қисқариши.
Аёлларни ёшга қараб таснифлаш:
1. 
Ювенил қон кетиши.
2. Туғруқ ёшидаги аёлларда ДКК
3. 
Климактерик пременопаузада қон кетиши.
Фолликул етилишининг бузилиши 2 типда кузатилади.
Ф
о л л и к у л н и н г
у з о к п е р с и с т е н и и я с и
— 
е т и л г а н
1-2 
к а т т а ф о л л и к у л
бир
қанча вақтгача ёрилмасдан туради ва эстрогеннинг актив фракцияларини 
чиқара бошлайди. Организмда эстроген гормонлар даражасининг юқори- 
лиги аниқланади. Бу гормонлар таъсирида бачадонда нафақат пролифе- 
рация жараёни, балки гиперплазия, полипоз, кистоз ҳолатлари ҳам куза- 
тилади. Бошқа аъзо ва системаларда хам ўзгришлар кузатилади. Бу қолат 
кўпинча туғруқ ёшидаги аёлларда кўпроқ куэатилади.
Ф
о л л и к у л н и н г
а т р е з и я х о л а т и - б у н д а ф о л л и к у л е т и л и ш и о х и р и г а
е т м а й , б а л к и к и ч и к ё к и к а т т а ф о л л и к у л д а р а ж а с и д а т ў х т а й д и ва о р қ а г а
р и в о ж л а н и ш ҳ о л а т и к у з а т и л а д и .
Гиперплазияга учраган эндометрийда қон томирларининг ўсиб кети- 
ши ва кенгайиши кузатилади. Эстрогенларнинг доимий таъсирида қон
41

---

томирлар юпқалашиб, мўрт бўлиб қолади, уларнинг тонуси ўзгариб, қи- 
силиш ёки кенгайиш ҳолатлари кузатилади. Бу эндометрийда қон айла- 
нишнинг бузилишига, қон талаш холатлари ва бу ерда некрозларни юзага 
келтиради. Некрозлар узилиб қон кетишига сабаб бўлади. қон кетиш 
\о-
латлари кўпинча ҳайз циклининг бузилиши, ҳайзнинг тўхтаб қолишидан 
юзага келади. қон кетиш даражасига қараб ( узоқ ёки қисқа) атрезия ёки 
персистенция ҳолатини аниқлаш мумкин.
Персистенция ҳолатида қон кетиши кўпроқ, лекин қисқа вақт ичида 
кузатилади, фолликул атрезиясида эса 
камроқ қон кетиб, узоқ вақтгача 
чўзилиши кузатилади. Ҳар иккала ҳолатда ҳам қон кетиши аёлни камқон- 
лик касаллигига олиб келиши мумкин.
БДҚК ни ташхислаш.
Бачадондан дисфункционал қон кетган аёлларда умумий кўриниш ўзгар- 
майди, кўпинча аёлда ҳайз 2-3 ой тўхтаб, кейин бироз қон суркала бошлайди, 
кейин кучайиб кетади. Қон кетиши ҳайз муддатидан ўтгач бошланади.
Қин ёки ичак-қин орқали текширилганда бачадоннинг бироз катта- 
лашганлиги, шарсимон ва юмшоқланганлиги аниқланади. Фолликулнинг 
қайси типда ўзгарганлигини аниқлаш учун функционал диагностика 
тестлари қўлланилади.
функиионал диагностика тестлари.
1. Фолликуллар персистенциясига хос ўзгаришлар:
- бир фазали базал харорат
« қорачиқ» симптоми +++ ёки ++++
юқори даражали КПИ — 50 — 70 
%
қин суртмаси типи III - IV даражада бўлади
2. Фолликуллар атрезияси туфайли 
қ о н
кетишига хос ўзгаришлар:
бир фазали базал ҳарорат
узоқ вақтгача кузатилувчи «қорачиқ» симптоми + ёки ++
КПИ - 15 - 25%.
Ташхис қўйишда қуйидаги усуллардан фойдаланилади: