Ф. М. Аюпова, Ю. К. Жабборова г и н е к о л о г и я

Контрацепцияни тўсиқ усули ва спермицидлар
К он т р а ц е п ц и я н и т ў с и қ усулига-диафрагма, бўйин қал поқчалари, губ- 
ка, презарвативлар киради. Тўсиқ усулидаги ко н т р а ц е п ц и ян и таъсир ме- 
х анизми сперматазоидларни бачадон бўйни к ан али орқали р еп р о д у к ц и я 
системани юқори бўлимларига ўтиш ига т ў с қ и н л и к қилади.
Диафрагма
Ҳозирги пайтда замонавий қал поқ чалар р езин а ва латексдан и ш л а н и б
улар гумбазсимон қалпоқчаси эгилувчан, пр у ж и н аси м о н равоғига эга.
193

---

1. Ясси п у р ж и н ал и диафрагма-у қи н муш аклари тонуси яхш и бўлган, 
туғмаган аёллар ш унингдек, қов суяги орқа равоғи ун ч али к чуқур 
бўлмаган чуқурчаси бўлга-н пациентларга яхш и мос келади: у енгил 
букилади ва махсус асбоб билан осон қўйилади.
2. С п и ралси м он пруж инал и д иф рагм а - қ и н м уш аклари тонуси паст 
бўлган пациентларга тавсия қи линад и.
Равоқсимон пружинали дифрагма катта пружинали кучига эга ва йиғи- 
лган ҳолда равоққа ўхшайди. Бир қанча турлари мавжуд. Гардиши бўйлаб 
исталган нуқтада букиладиган дифрагамалар (шарнир конструкцияли) кўп- 
чилик аёлларга тавсия этилади. Диафрагмани танлашда қ и н ўлчами чуқур- 
лигини ва о р а л и қ мушаклари тонусини инобатга олинади. Диафрагма ор- 
ганизмда ёқимсиз сезги чақирмаса,оптимал ҳисобланади. Диафрагманинг 
тўғри танланганлигига ишонч ҳосил қилиш учун оддий усули мавжуд: диа- 
фрагмани диаметрини катта ўлчами қ и н н и чуқурлигига тенг бўлиши керак.
Тўғри тан л ан ган диафргама си лж и м асли ги керак, ч у н к и у қ и н н и ён 
деворлари ва орқа гумбази билан мустахкам б и р и к к а н бўлади. Т уққ ан аёл- 
ларда 70-80мл диафрагма тўғри келади. Туғруқдан кейин, аборт, гинеко- 
логик операци ялард ан кейин озиш ва семириш лардан кей ин диафрагма 
ўлчамлари бош қатдан танланади.
Кўрсатмалар: ҳомиладор бўлиш хавфи паст бўлган аёлАарга маҳаллий 
ко н трац епци я, к о н т р а ц е п ц и я н и н г р и т м и к усули билан қўш илган ҳолда, 
орал ёки бачадон ичи контрацептивлар иш латилмаганда в ақ т и н ч ал и к
к о н трац епци я усули.
Моънеликлар: исталмаган ҳомиладорликдаги юқори ҳавф, резина, ла- 
текс, спермацидларга аллерги я,энд оцервици т бачадон бўйни эрозияси, ба- 
чадон б ў й н и н и хавфли ўсмага гумон қи л и ш ,к о л п и т ,с и й д и к йўли инфек- 
ии яси р еи и д и ви ,анам незид аги т оксик шок с и н д р о м и ,қ и н ри вож л ан и ш и
н у қ со н и .қ и н д еворлари нинг т уш и ш и .
Асорати 
ва 
ножўя таьсирлари: 
ал лерги я,си й д и к ч и қ а р и л и ш и н и
тути ли ш и ,аёлд а ж и н си й алоқа пайтида ёқимсиз сезги.вагинал кандидоз 
қ а й т а л а н и ш и ,си й д и к йўли и н ф е к ц и я с и , ички ж и н с и й органлар яллиғла- 
ниш ка с а л л и к л а р и н и қўзиши.
А ф залли клари: оддий лиги ва хаммабоплиги, кўп марта иш латиш
мум ки нлиги,б ачад он бўйни раки п роф илактик аси
Бўйин қ ал поқ чал ари
A) Кафка -қалп оқ часи кау ч у к,ал ю м и н и й ёки зич резин адан қилинади. 
Бачадон бўйинчасига 3 кун ўтгач ки й г и зи л ад и ва ҳайз ци кли 
тугаш ига 3 кун қолганда олинади.
Б) П рентиф -қал поқ часи ю м ш оқ резинадан қ и л и н и б равоғини ички 
юэасидан кесма бор, бўйинчага 36-48 соатга ки й ги зи лад и .
B) Думас - қалпоқчаси чуқурбўлмаган, йирик юмш оқрезинадан қилинади 
диафрагмага ўхшаб қин гумбазига зич бирикади. Бачадон бўйнидаги 
чандиқли ўзгаришларда ёки деформацияларда тавсия қилинади.
Исталмаган ҳомиладорликда юзага келувчи юқори хавф, бачадон 
бўйинчасидан о л инган суртмаларда ат и п и к ҳужайраларни т оп и ли ш и , 
цервицит, пап иллома, вирусли и н ф е к ц и я , қи н, бачадон тухумдонларни 
ял и ғлан и ш к а с а л л и к л а р и н и н г қ а й тал ан и ш и , с и й д и к ч и қар у в т р ак т и н и
и н ф ек ц и яси қа й та л а н и ш и , анамнездаги токсик шок си н дром и , қи н 
деворларини т у ш и ш и , бачадон бўйни эрозияси
194

---

Ножуя таъсири: ёқимсиз сезги, қорин пасти ва белда оғриқлар, 
спермицид, резинага аллергия, папиллома вирусли и н ф е к ц и я н и церви кал 
эпителийга юқори сезувчанлиги.