3.2. Turistik bozor ahvoli
Jah o n turizm tashkiloti m a'lum otlariga binoan, 2000-yildrm so'nr,
dunyo bo'yicha xalqaro sayohatga chiquvchi turistlarning aksariyali
asosan avtomobil yo'llaridan (50 foiz) va havo transportidan (40 loi/)
foydalanar ekanlar. Suv orqali sayohatga chiquvchilar 7 foizni, tem iryo‘1
orqali sayohatga chiquvchilar 3 foizni tashkil etishayapti.
M intaqalar bo'yicha keltirilgan m a ’lumotlarga e ’tibor beriladigan
bo'lsa, havo transporti va avtomobil transportidan
foydalanish dunyo-
ning barcha mintaqalarida m ashhur bo'lsa, tem iryo'lning mashhurligi
ha lig a cha Y ev ro pada saqlanib qolgan (Yevropa b o 'y ic h a am alga
oshirilgan sayohatlarning 5 foizi tem iryo'l transportiga to'g 'ri kelsa,
O 'rta Sharq mamlakatlarida 0 foizni tashkil etadi). Osiyo va Okeaniya
mintaqasidagi xalqaro sayohatlarning 10 foizi suv transportiga to'g'ri
kelsa, O 'rta Sharq mamlakatlari va Amerika mintaqasida 5 foizni tashkil
etadi.
100 yil oldin joylashtirish korxonalarining atigi ikki turi — boy-
badavlatlar uchu n dabdabali otellar va qolganlar uchun hovli-joylar
mavjud b o 'lg a n bo'lsa, endilikda xohishiga va c h o 'n ta k k a to 'g 'ri
keladigan istalgan turdagi joylashuv punktlarini topsa bo'ladi.
U m u m a n , jah o n m ehm o nxo n a fondida 2
asosiy guruhni ajratish
mumkin:
• doimiy istiqomat qilinadigan m eh m o n x o nalar (amalda hali un-
cha k o 'p tarqalmagan);
• vaqtincha istiqomat qilinadigan m ehm onxonalar. Ular quyida-
gicha taqsimlanadi:
1) tranzit m ehm onxonalar; qisqa vaqtda istalgan mijozga xizmat
ko'rsata oladi;
2) rasmiy m ehm onxonalar; rasmiy tashrif
va xizmat safarlariga
kelganlarga xizmat ko'rsatadi;
3) dam olish uchun mo'ljallangan m ehm onxonalar (turistik, kurort).
U shbu m ehm onxonalarda h a m m a mijozlarga xizmat qilish uchun
bir xilda majburiy bo'lgan talablar mavjud bo'lib, ularga joylashish
uchun sharoit yaratish, oziq-ovqat va maishiy xizmat ko'rsatish kiratli.
Rasmiy va hordiq chiqarishga mo'ljallangan m ehm onxonalar mi
jozlarga xizmat ko'rsatishda butunlay aniq va o'ziga xos xaraklerli
talablari borligi,
shuningdek, m a'lu m xususiyatlari va t iix.ilishi bilan
farqlanadi (chizmaga qarang).
Rasmiy m ehm onxonalarga odatda quyidagi talablar qo'yiladi:
43
• m a ’muriy binolar va shahar markaziga yaqin b o ‘lgan joyda, lekin
dam olish uchun ko'kalamzorlashtirilgan va sport maydonlari bo'lishi
shart emasligi;
• nom er fondida bir kishilik xonalarning mavjudligi, xonaning
kunduzi ishlashiga qulayligi va kichik yig'ilishlar o'tkazishga im koni
yati borligi;
• nomerda «ish zona»
sining tashkil etilganligi, uni tashqi m uhit-
dan ajratish.
Bunday mehmonxonalarda yashaydiganlar jam oat xonalari tashkil
qilishni ham talab qilishlari mumkin. Birinchidan, yig'ilish, ko'rgazm a
va shunga o'xshash tadbirlarni o'tkazishga joy bo'lishi kerak. Ik-
kinchidan, majlislar zali yoki ko'cha tom on d an qo'shim cha kirish joyi
bo'lgan ko'p maqsadli xonalar bo'lishi (yig'ilish, banket va b. o'tkazish
uchun) lozim.
Uchinchidan, m ehm onxonada telegraf,
telefaks, nusxa ko'chirish
va ko'paytirish apparatlari, shuningdek, moliyaviy t a ’m inot xizmatlari
ishlashi kerak.
Hordiq chiqarishga mo'ljallangan mehmonxonalarga qo'yiladigan
talablar rasmiy m ehm onxona tizimidan quyidagi tomonlari bilan farq-
lanadi:
— shovqinli shahar markazlaridan uzoqdagi ko'kalamzorlashtirilgan
hududlarda joylashganligi;
— hordiq chiqarish va sport bilan shug'ullanish joylarining mavjud
ligi. Jahon amaliyotida bir uxlash joyining o'lchami 150—250 m kv. ni
tashkil etadi;
— turistik mehmonxonalarning nom er fondida 2 kishilik xonalarga
bo'lgan talab o'sib bormoqda — uning
umumiy nomerlari nom erlar
sonining 8 0 - 90% ini tashkil qiladi;
— N om erning ichki tashkil etilishi hordiqning aniq shakliga ko'ra
aniqlanadi. Masalan, kurort m ehm onxonalarida uxlash joyi yoki dam
olish zonasining nafaqat nomerda, balki balkon, lodjiya va ayvonda
ham tashkil qilinishi xarakterlidir.
Oilaviy hordiq mehmonxonalarida
esa nom erda dazmollash, quri-
tish moslamalari va kichik oshxona ham bo'lishi talab qilinadi.
Turistik mehmonxonalardagi nom erlar m ehm on kutish va kun-
duzgi muloqotjoyi shaklida ham bo'ladi. N o m e r kichkina bo'lsa, mebel
va uxlash o'rnini kichraytirish m um kin bo'lgan jihozlar egallaydi.
44
