Ҳәзирги дәўирде мәмлекетлик бюджет орынланыўын шөлкемлестириўдиң ўазыйпалары ҳәм баслы бағдарлары

III-Бап. Экономиканың еркинлесиўи шәраятында мәмлекет бюджети орынланыўы нәтийжелилигин асырыў бағдарлары

3.1 Бюджет орынланыўы ҳәм нәтийжелилигин асырыў бағдарлары

Базар механизмлериниң жыйындысы ҳәм бюджет тәртибин оптималластырыў жоллары бюджет ресурсларын нәтийжели басқарыў шәртлерин белгилеў ушын тийкар болады. Олар арасынан төмендегилерди ажыратып көрсетемиз:
а) бюджет системасының ишки ҳуқуқый регламентациясы.
б) бюджет нызамлары нормалары ҳәм басқарыўдың ийилиўшең механизмлерин қабыл қылыў имканиятлары арасында оптимал салыстырмалар,
в) экономикалық шәртлер менен бюджет регламентлери ҳәм тәртиплери муўапықлығы,
г) бюджет ағымларын оптимал қурыў,
д) ўақытша бос бюджет ресурсларынан пайдаланыў,
е) бюджет қаржыларын мақсетсиз ҳәм нәтийжесиз сарыпланыўын минималластырыў,
ж) булар үстинен алдыннан ҳәм ҳәрекеттеги финанслық бақлаўдың әҳмийетлилиги.
Бюджет қаржыларын басқарыў нәтийжелилиги нызамлары тезлик пенен әмелге асырылыўы, нәтийжелилик киби параметрлерди сәўлелендириўши көрсеткишлер жыйындысы есапланыўы мүмкин. Нәтийжелиликти комплекс баҳалаўды қураўшылар төмендеги киби бир тәрепли мийзанлар:
1. Бюджет орынланыўы дәрежеси ҳәм қарамлылықты қысқартырыў дәрежеси.
2. Социал-экономикалық сиясаттың әҳмийетли бағдарларының бюджет тәмийнаты.
3. Бюджет ресурсларын үнемлеў.
4. Бюджет дефицитин қысқартырыў дәрежеси.
5. Алдыннан курылмаған (көзде тутылмаған) қәрежетлерди тәмийинлеў дәрежеси.
6. Бюджет қаржыларынан мақсетсиз пайдаланыў суммаларын қысқартырыў-дәрежеси.
7. Ўақтынша бос ресурслардан бюджетке аланатуғын қосымша дәраматлардың өлшемлери.
8. Бюджет мүлки ҳәм материаллық активлердиң қосымша бюджет ресурсына трансформациясы ҳәм керисинше.
9. Бюджет емес шөлкемлар тәрепинен тәмийинленетуғын социаллық хызметлер үлеси.
10. Бюджет қаржыларының соңғы бюджет қаржысын алыўшыға жетип барыўын тезлестириў.
11. Жаңа қабыл қылынған механизациялар нәтийжелилиги ҳәм оператив басқарылыўын ҳәмде бюджет орынланыўы процессиндеги операцияларды жетилистириў.
12. Экономикалық шәрт-шәраятларды өзгертириўши конкрет бюджет системасының тәсир өткериў тезлиги.
Комплекс көрсеткиш, солай етип, өз ишине бюджет системасының экономикалық, социаллық ҳәм басқарыў нәтийжелилигиниң көп тәрепли баҳалаўларын алады: