Ёзёвон чўллари давлат табиат ёдгорлиги ўсимликлар дунёси бўйича мoниторинг ўтказиш

Турлар номи ва хаёт шакли	Майдончалар рақами.
Фенологик фоизлар
1	2	3	4	5
	Дарахт ва буталар
1	Populus pruinosa	Cop^3	Cop^3	Cop^3	Cop^2	Cop^2	N1
2	Salix wilhelmisiana	Sp^1	Sp^1	un	un	Sp^1	n
3	Elaeaqnus angustifolia	Sp^1	Sp^1	Sp^1	Sp^1	Sp^1	N
4	Lycium ruthenicum	Sp^1	Sp^1	Sp^1	-	-	Ц
5	Clematis orientalis	Sp^1	Sp^1	Un	un	-	Ц
6	Tamarix hispida	Sol	Sol	Sp^1	Sol	Sp^1	N
7	Tamarix pentandra	Sp^1	Sp^1	Sp^1	Sol	Sol	N
8	Halimodendron halodendron	-	Sol	Sol	Sol	Sol	N
9	Кўп йиллик ўтлар
10	Tamorix ramasissimo	Sol	Sp	Sol	Sol	Sp	пл
11	Imperator cylyndrica	Sol	Sp	Sol	Sol	Sol	пл
12	Calomogrostis dubia	-	Col	-	Sol	-	Пл
13	Phragmites communis	Sol	Sol	Sp	Sp	Sp	Веч
14	Typha laxmanni	Sol	Sol	Sp	-	Sp	Веч
15	Aelluropus litaralis	Sp	Sp	Sp	Sol	Sol	Веч
16	Saccharom spontaneum	Sp	Sol	Sol	-	-	Веч
17	Cynanchun sibiricum	Sol	Sol	Sp ^1	-	Sp^2	Веч
18	Glycyrrhisa globra	Sp ^1	Sol	Sp ^1	Cop^2	Cop^2	Веч
19	Tybha minima	Sp^2	Sp ^1	-	-	Sol	Веч
20	Zygopqullum fabogo	-	-	Sol	Sol	Sol	Веч
21	Alhadi sparsifolia	-	Sol	-	Sp ^1	-	Веч
22	Equisetum romosissimum	Sp^2	Sp ^1	Sol	-	Sol	Веч
23	Karelina caspica	Sp^2	Sp ^1	Sol	-	-	Веч
24	Dodqrtia arientalis	Sol	Sp	Sol	-	Sol	Веч
25	Artemisia ferganenis	Sol	Sp^2	Sol	-	Sol	Веч
26	Asparagus persicas	Sol	Sp	-	Sol	Sol	Веч
27	Cichorium intubus	Sol	Sol	Sol	Sp^2	-	Веч
28	Erianthus ravennoe	Sp^2	Sol	Sol	Sol	Sp^2	Веч
29	Convolvulus arvensis	Sol	Sp^2	Sol	Sol	Sp^2	Ц
30	Equisetum arvense	Sol	Sol	Sp^2	Sol	Sol	Ц
31	Euphorbio lanprocarpo	Sol	Sol	Sp^2	Sol	Sp^2	Ц
32	Plantago major	Sol	Sol	Sol	Sol	Sp	Ц
33	Schaeruphusa salorila	Sol	Sp^2	Col	-	Sol	Веч
34	Lepidium latifolium	Sol	Sol	Sp^2	Sol	-	Ц
35	Salsula rigida	Sol	Sp^2	Sol	-	-	Веч
36	S. pastifer	Sol	Sol	-	Sp^2	Sol	Веч

Ёдгорлик ҳудудида тарқалган ўсимликларни мониторинг асосида ўрганиш натижаси, ўсимликларнинг тури, туркум сони, ҳаётий шакллари, яшаш муҳитига қараб тарқалиши аниқланди. Бунга аниқлик киритиш учун тарансект усулида ҳам фойдаланилади. Ҳар бир майдон (участка) ёппасига, майдончалар орқали ва тарансект ўтказиш бўйича аҳволи рақамларга аниқлик киритилди. Мониторинг ўтказиш вақтини белгилашда ўсимликларнинг ўсиши, гуллаши ва мева тугиш даврига алоҳида эътибор қилинди.

2. Юпғун формацияси. Бу формация тўқай учун ҳос бўлсада хилма хил муҳит шароитида яшашга тез мослаша олиши, яшовчанлиги туфайли тўқайдан ташқари шўрлашган жойларда, хатто янгидан ҳосил бўлган ва бўлаётган қум тепаликлардан ҳам кенг тарқалган. Юлғун турларининг рақобатдошлиги уларга ареолларини кенгайтириш ва ўзлари ҳосил қилган ландшафтларни янада мустахкамлаш ва кенгайтириш имкониятини берди. Бу формацияда асосий эдификаторлар юлғун турлари (Tamarix pentandra, Tamarix hispida) Lycium ruthenicum, l. Terkestanicum, Kaledium capsicum ва бошқалар. Ҳудуднинг қуйи қисмларда, бироз шўрлашган жойларида- янтоқ (Alhagi sparsifolia) Karelina caspica, Salsula dendroides, Salsula rigida, Clemo coptera lanata, каби ўсимликлар тарқалган. Айрим жойларда аниқроқ ҳам ўсаётганини кўриш мумкин.
Формация ҳақида тўлароқ тушунчага эга бўлиш учун бир нечта намунали майдончалар танлаб олинди ва улардаги ўсимликларни маниторинг асосида ўрганилади.
Намуна майдончаси №=b (20.VII 2014 йил) Ёдгорлик марказига яқин жойда. Тупроғи қумоқ, шўрлашган, баъзи жойларида ерлар кучли шўрлашган. Тупроқни 30-35 % ўсимликлар билан қопланган.
Ярусеар яхши шаклланган. Биринчи ярус 80-120 см. Баландлика, иккинчи ярус 40-50 см баландликда бўлиб, у асосан шўрадошлар оиласига мансуб ўсимликлардан таркиб топган. Ўсимликлар деярли бир хилда сийрак тарқалган.
Намуна майдонча №=7. ҳудуд марказидан бироз ишланди. Бу ер ҳам шўрлашган эмас. Ер юзасининг 50% ўсимликлар билан қопланган.
Юлғун формациясига мансуб ўсимликлар ҳақидаги маълумотлар қуйидаги жадвалда келтирилган
№2 22 VII-2014

№	Турлар номи ва хаёт шакли	Майдончалар рақами.				Фенологик фоизлар
		1	2	3	4
1	Tamarix pentandra	Cop^3	Cop^3	-	-	Цв.
2	Tamarix hispida	Sp^2	Sp^2	-	-	Цв.
3	Zycium ruthenium	Sp^2	Sp^2	-	-	Цв.
4	Lycium ruthenicum	Sp^1	Sp^1	Sp^1	-	Ц
5	Salsula dendroides	Sop^2	Sp^1	-	-	Веч
6	Karalidium Caspicum	Sp^1	Sp^1	-	-	Веч
7	Zygopkillium labogo	Sol	Sol	-	-	Веч
8	Kalididium Caspicum	un	Sol	-	-	Веч
9	Matricaria lamellata	Sol	Sol	-	-	Веч
10	Alhagi sparsifolia	Sp ^1	un			Веч
11	Salsola rigido	Un	Un	-	-	Веч
12	Climacoptera lanata	Sol	Sol	-	-	Веч
13	Aelluropus litaralis	Sol	un			Веч

Ҳар иккила майдончада ҳам ўсимликларни меёрида ўсиши учун шароит етарли даражада бўлмагани тупроқ таркибида шўр тузларни кўпроқ бўлганлиги учун фақат шу мухит шароитда яшашга мослашган ўсимликларгина тарқалган, улар ҳам анча сийрак, шунинг учун ҳам тупроқли ўсимлик билан қопланиш даражаси паст, тур сони ҳам кам эканлиги аниқланди.

Маниторинг ахборотларнинг ЎОМ-1 шакли. Экосистемада хар бир маниторинг ўтказганда олинган маълумотлар бўйича форма тўлғазилади. Экосистемадаги ўсимлик турлари маниторингнинг шакли баллар шкаласи услубига асосланган.