Evolyusion jarayonning o’rganish metodlari. T. I.: «uch parallel uslubi», morfologik, embriologik va paleontologik usullar, biogeografik va sistematik usul, genetik, molekulyar biologik va immunologik usullar

Tur xili, varietet – turning bir qismi bo’lib, genetik geterogen populyatsiyalarda, kombinativ o’zgaruvchanlik ta’sirida hosil bo’lgan bir nechta fenotipik o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’lgan individlar guruhidan iborat.
Forma – tashqi muhit omillari ta’sirida, modifikatsion o’zgurchanlik natijasida hosil bo’lgan yagona farqlanuvchi xususiyatga ega individlar guruhi. Ko’pincha faqat bitta belgisi bilan farqlanadi va odatda bu xususiyat nasldan-naslga o’tmaydi.
Tuzuvchi: dots. Xalimov F.Z.

Zoologiya kafedrasi mudiri: b.f.d., prof. Jabborov A.R.

O’zbekiston Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Samarqand Davlat universiteti
Fakultet: Biologiya Mutaxassislik (magistratura): 5A140101 - Biologiya,
Fan: «Hayvonlarning zamonaviy tasnifi va filogeniyasi» Kurs - I, semestr- II
Variant 51

6. 
   DNK shtrix kod tushunchasi. T.I.: Shtrix-kod tarixi, DNK barkoding, molekulyar markerlar.
   

DNK-shtrix kod (Genetik barkoding yoki DNK-barkoding, ing:DNA barcoding) – molekulyar identifikasiya metodi bo’lib, DNK dagi qisqa markerlar asosida organizmning qaysi taksonga mansubligini aniqlash imkonini beradi. Molekulyar filogenetik metod filogenetik daraxtni tuzish bilan shug’ullansa, DNK-barkoding organizmning mavjud sistemadagi o’rnini aniqlash bilan shug’ullanadi. DNK-shtrix kod tuzish turli organizmlar uchun umumiy bo’lgan DNK fragmentini marker sifatida tanlanadi. Tanlanadigan marker barcha organizmlar uchun xos bo’lishi muhim. Tanlanadigan yagnona gen quyidagi xossalarga ega bo’lishi kerak: u nisbatan qisqa fragmentli soha bo’lishi kerak, yetarlicha variabel bo’lib, yaqin qarindosh turlarni ajratishi, buning uchun bu fragment o’zidan yon tomonlarda konservativ sohaga ega bo’lishi kerak (yetarlicha konservativ bo’lishi, chunki praymerlar bilan amplifikasiya qilinishi kerak). Sekvenirlash yengil va arzon bo’lishligi uchun nisbatan kichik o’lchamdagi fragment (700-800 j.n atrofidagi) bo’lishi kerak. DNK-shtrix kod g’oyasi birinchi marta 2003 yilda kanadalik olim P.Xebert tomonidan ilgari surildi. Bu fikr ko’pchilik sistematiklar, genetiklar va evolyusionistlarni qiziqtirdi. 2003 yildayoq «Alfred P.Sloun Foundeyshn» (Alfred P.Sloan Foundation) jamg’armasi xomiyligida «DNK va Taksonomiya», «Taksonomiya, DNK va hayot shtrix-kodi» mavzularida dastlabki treninglar o’tkazildi. Shtrix-kod uchun marker sifatida mitoxondrial DNK ning sitoxromoksidaza-1 geni tanlandi.

7.