Eul ning tuzilishi. Havo liniya, tayanch turlari, izolyatorlar

Burchak tayanchlari HLning burilish joylarida o‘rnatiladi. HLning burilish burchagi deb uning burilishida paydo bo‘luvchi ichki burchakni 180⁰ ga to‘ldiruvchi burchakka aytiladi (2.1.2-rasm). Burchak tayanchlari anker va oraliq tipida bo‘lishi mumkin. Burilish burchagi 20⁰ gacha bo‘lgan hollarda burilish tayanchi sifatida oraliq tayanchidan foydalanish mumkin.

2.1.2-rasm. HLning burilish burchagi.1-tayanch oyog‘i; 2-tirsak; 3-sirtmoq

SHuningdek, HLda quyidagi tipdagi maxsus tayanchlardan ham foydalaniladi: tayanchlarda o‘tkazgichlarni joylashuv tartibini o‘zgartirish uchun xizmat qiluvchi – transpozitsiyalovchi tayanchlar; HLni tarmoqlash uchun xizmat qiluvchi – tarmoqlovchi tayanchlar; HLni daryolar, daralar kabilar ustidan kesib o‘tish uchun xizmat qiluvchi – o‘tkazuvchi tayanchlar.

Transpozitsiyali tayanchlar faza simlarining tayanchdagi joyini o‘zgartirish uchun xizmat qiladi va liniya parametrlarining nosimmetriyasini kamaytiradi.Transpozitsiyalash 110 kV dan yuqori kuchlanishdagi va 100 km dan uzun HLda barcha uchala fazalarning sig‘im va induktivliklarini bir xil qilish maqsadida qo‘llaniladi. Bunda tayanchlarda o‘tkazgichlarning o‘zaro joylashuvi ketma-ket ravishda almashtiriladi (2.1.3-rasm).

2.1.3-rasm. Bir zanjirli elektr uzatish liniyasi o‘tkazgichlarini transpozitsiyalash sikli

2.1.4-rasm: 1-tayanch,2-tayanchning ulamasi,3-travers,4-armatura,5-sim,6-yashindan himoyalovchi tross,7-belbog‘

Materiallarining turiga qarab tayanchlar yog‘ochli, temir-betonli va metalli bo‘lishi mumkin.

• 
  yog‘ochli – 220 kV gacha bo‘lgan bir tizimli liniyalar uchun, qurilish o‘rmonlariga boy bo‘lgan rayonlarda ishlatiladi; arzon, ishlatishda va yig‘ishda qulay, lekin past mustahkamlikka ega va chirishi mumkin, ya’ni kichik ish muddatiga ega (3-5 yil). Ish muddatini oshirish uchun ularga kimyoviy vositalar (kreazot va b.) singdiriladi (20 yilgacha).
  
• 
  temir-betonli – 500 kV gacha barcha kuchlanishlar uchun, yog‘ochlilarga karaganda chidamli (mustahkam), qismlari zanglamaydi, ishlatishda kulay va shuning uchun keng ko‘llaniladi; ularning narxi past, lekin og‘irligi katta va beton yuzasi nisbatan mo‘rt bo‘ladi, hamda ko‘ndalang egilishlarga kichik mustahkamlikka ega.
  
• 
  metalli – 35 kV va yuqori kuchlanishli liniyalar uchun, ko‘p miqdorda
  

metall va muntazam bo‘lib turishni talab qiladi, lekin yuqori mexaniq mustahkamlikka va ish muddatiga ega. 2.1.5-rasm: a) oraliq tayach; b) burchak-ankerli tayach

So‘ngi yillarda sintetik materiallardan (shishaplastinka, poliferni elim) eksperemental ish olib borilmoqda.Bu metallar mexaniq chidamliligini taminlab beradi, oddiy tayyorlangan va zanglamaydigan yoki aktiv oksidlovchi moddalardir. Ularda izolyasiya maxsus izolyator mavjud, lekin talab qilinmaydi. Xar hil uzunlikda qo‘shni tayanchlar orasidagi masofa turli bosim payti,tayanch turi va xar hil iqlim sharoitda qarab qo‘llanilanilada

2.1.6-rasm.temir-betonli tayanch

2.1.7-rasm.V-ko‘rinishdagi temirli oraliq tayanch