Etika va estetika

 
Tasodifiy tashrif 
Ishlar va majburiyatlarga to‘la bo‘lgan bu zamonaviy dunyoda kutilmagan 
tashriflar biroz
bezovtalik uyg’otadi. Shuning uchun tasodifiy tashriflar zarurat 
nuqtai nazardan amalga oshiriladi. O‘zimizni o‘zimiz mezbonning tavozeligi bilan 
aldamaylik – ularning boshqa ilojlari yo‘q. Kirib, gaplashib, tez chiqib ketamiz. 
Balki oilaviy bo‘lgan, kechki ovqatga qolish taklifini qabul qilmaymiz. 
Uy egalarining qanday harakatlari orqali vaqtida kelmaginimizni bilish 
mumkin? Ko‘zga tashlanadigan yuzdagi ishoralardan tashqari kuzatuvchan odam 
e’tiborini tortadigan vaziyatlarni ko‘rishi mumkin: mezbon stulni bir chetiga 
o‘tirdi, bilmagan holda shippakini qimirlatib o‘tiribdi. Uy egasi sabr bilan bizni 
gapirishga qo‘yib beradilar, ammo unga diqqat qilmaydilar. Savol berishmaydi. 
Agar oxirgi paytda 
“hol qolmagan”
dan shikoyat qilishmasa, suhbat uchun mavzu 
qidirishmaydi. Negadir choy qo‘yishni
“unutadilar”.
Uy egasi sigaretni 
tugatmasdan ikkinchisini chekishga tushadi. Xayrlashishni boshlasangiz, uy 
egalariga 
“jon”
kiradi va samimiylik bildiradilar. Bu holat bizni chalg‘itmasin, 
shunchaki, uy egalarini vijdoni qiynala boshlaydi. Ushbu hissiyot ketishingizdan 
paydo bo‘lgan quvonch bilan uyg‘unlashib ketadi va munosabatda iliqlik paydo 
bo‘ladi. Agar biz ikki marta taqillatib yoki qo‘ng‘iroq qilsagu, hech kim ochmasa, 
“bostirib”
kirish shart emas. Aksincha,, uy egalari bor-yo‘qligini tekshirib o‘tirish 
nojoiz. Iloji boricha chaqirilgan joyga borgan ma’qul. 
 
Dasturxon tuzash, oilaviy bayramlar 
Inson paydo bo‘libdiki, rizqi bilan, taom iste’mol qila boshlanibdiki, 
dasturxon bor. Dasturxon aziz, muqaddas, rizq-ro‘z manbai sifatida ko‘zga 
surtilgan. Dasturxon odobi, taom yemak qonun-qoidalari ham xalqimizda azaldan 
mavjud. Uydami, mehmondami, kuniga uch-to‘rt mahal dasturxon yoziladi. 

---

132 
Dasturxonlar ham joyi, odami, mavsumi, ma’rakasi, xonasiga qarab, katta-kichik, 
rang-barang, odmi-oxorli bo‘lishi mumkin. Dasturxon taomi bilan ulug‘. 
Dasturxon ustiga, odatda, birinchi bo‘lib non qo‘yiladi. O‘zbeklar tandir nonni 
ko‘proq iste’mol qilishadi, u dasturxonga juft qo‘yiladi. Dasturxon etiketi ham 
qadimiy bo‘lib, kishidan muayyan an’analarni yaxshi bilishni talab qiladi. 
Dasturxonga hamma qo‘lini yuvib keladi. Dasturxon yozilganda nonni, taomni 
birinchi bo‘lib oilaning kattasi boshlab beradi. Dasturxon atrofida chiroyli gaplarni 
gapirib o‘tirish kerak. Taom yemakning yakuni bo‘lgach odat bo‘yicha shukrona 
aytiladi. Ovqatdan keyin ham qo‘l yuvilishi shart. Oilaviy bayramlar ham shu 
oilada yashovchi kishilarning turmush tarzi, hayotiga bog‘liqdir. 
Dasturxon did bilan yasatilgan va o‘tiradigan joy qulay bo‘lsagina 
ovqatdan lazzat topa olish mumkin. Yozilgan dasturxon doimo ozoda bo‘lishi 
kerak. Dog‘li dasturxon ishtahani bo‘g‘adi. Dasturxonga idish-tovoqlarni 
qo‘yishda ularning tusi dasturxon rangiga mos tushishiga ham e’tibor berish lozim.