Etika” fanining predmeti, mohiyati va tuzilmasi. Qadimgi yunon faylasufi Aristotel

---

“
Etika” fanining predmeti, mohiyati va tuzilmasi. 
 
 
Qadimgi yunon faylasufi Aristotel
o‘z davrida mavjud fanlarni ta’riflarkan, ularni uchta guruhga ajratadi: 
nazariy fanlarga falsafa, 
matematika, fizikani; ijodiy fanlarga san’at, badiiy hunarmandchilikni; amaliy 
fanlarga esa etika va siyosatni kiritadi. SHu tariqa Etika falsafa doirasidan 
ajralib chiqadi va mustaqil fan sifatida shakllana boshlaydi. Hozirgi vaqtda 
«Etika» ijtimoiy
-
falsafiy fanlar tizimida o‘ziga xos o‘ringa
 
ega bo‘lgan fandir. «Etika» (axloqshunoslik)–
axloqning kelib 
chiqishi, 
mohiyati
, xususiyatlari, 
jamiyat taraqqiyotidagi o‘rni haqidagi fandir. U boshqa ijtimoiy fanlar singari 
o‘z qonunlari va
 
kategoriyalariga ega bo‘lib, ular orqali o‘z xulosalarini bayon qiladi. «Axloq» 
so‘zi aslida arabcha
 
so‘z bo‘lib, xulq
-atvor, yurish-
turish, tarbiya degan ma’nolarni anglatadi. 
Hozirgi vaqtda bu tushuncha jamiyatning axloqiy hayotida yuz beradigan 
barcha jarayonlarning majmuini aks ettiradi. Jamiyatning axloqiy hayoti deb 
kishilarning ijtimoiy, siyosiy va xuquqiy faoliyatida, 
oilasida va kundalik turmushida yuzaga keladigan o‘ziga xos munosabatlari 
shakliga aytiladi. Axloq tushunchasini ikki xil ma’noda ko‘rish mumkin: axloq 
umumiy tushuncha sifatida etikaning 
tadqiqot ob’ektini
 
anglatsa
, yakka tushuncha sifatida inson fe’l
-atvori va 
xattiharakatining o‘ziga
 
xos ko‘rinishini anglatadi.
 
Xususan «odob», «xulq
-
atvor» ma’nolarida ham ishlatiladi. Aslida «axloq» 
va «odob» 
tushunchalari bir-biridan mazmun jihatidan farq qiladi. 
A. Sher «Axloqshunoslik» kitobida ko‘rsatishicha, «Odob
-inson haqida 
yoqimli taassurot 
uyg‘otadigan, lekin jamiyat va insoniyat hayotida u qadar muhim ahamiyatga 
ega bo‘lmaydigan, milliy urf
-odatlarga asoslangan chiroyli xatti-harakatlarni 
o‘z ichiga oladi. Axloq esa–
jamiyat, zamon insoniyat tarixi uchun namuna 
bo‘la oladigan ijobiy
 
xattiharakatlar yig‘indisidir»
Axloqning negizini jamiyatning tarkibiy tuzilishi, xususan, undagi mulkiy 
munosabatlar, mehnat taqsimoti, aholining yoshi va ularning ehtiyoj va 
manfaatlari belgilaydi. Binobarin, 
O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyotining asosini xilma
-xil shakllardagi 
mulklar tashkil etayotgan 
bir vaqtda, uni rivojlantirishning ma’naviy
-axloqiy negizlarini: - umuminsoniy 
qadriyatlarga sodiqlik; - 
xalqimizning ma’naviy merosini mustahkamlash
 
va 
rivojlantirish
; - 
insonning o‘z imkoniyatlarini erkin namoyon qil
ishi; - 
vatanparvarlikni tashkil qiladi. SHubhasizki, ana shu negizlar asosida 
O‘zbekiston
 
xalqlarining yangicha mazmundagi ma’naviy
-axloqiy dunyosi shakllanadi va 
qaror topadi. Bu esa, 
o‘z navbatida xalqimiz axloqining negizini belgilab beradigan asosiy 

---

omillardan biri hisoblanadi. 
Axloqning jamiyat xayotida tutgan o‘rni u bajaradigan funksiyalar bilan 
belgilanadi