Эҳтиёж нима? Унинг қандай турлари мавжуд? Эҳтиёжлар бўйича Маслоу пирамидасини тушунтири беринг

Ишлаб чиқариш самарадорлиги ва унинг кўрсаткичларини тушунтиринг
Samaradorlik resurs sarflari bilan ishlab chiqarishdan olingan natijaning taqqoslanishini bildiradi, ya’ni bu nima sarflab nimaga erishilganligini ko'rsatadi. Samaradorlik ishlab chiqarishning pirovard natajasiga qarab belgilanadi. Ammo bu natija qilingan sarflar bilan taqqoslanishi shart. Pirovard natija — mahsulot va xizmatlarning pulda hisoblangan miqdori, ya’ni qiymati. Uni yaratish uchun moddiy resurslar, informatsiya-axborot va ish kuchi sarflanadi, ularning ham puldagi qiymati bor. Samaradorlik (S) aniqlanganda yaratilgan mahsulot va xizmatlar qiymati (Mq) bilan resurslarning sarfi (Rs) taqqoslanadi:

1. 
   S=M q/R s
   

Bu bilan sarflangan resurs birligiga qancha natija olinganligi aniqlanadi. Agar Mq=10 mlrd, Rs=5 mlrd b o isa , S= 10/5=2,0 bo’ladi. Demak, sarf birligiga 2 birlik mahsulot olingan. Agar S=l,5 bo'lsa, samaradorlik pasaygan, agar S=2,2 bo'lsa, u ortgan bo'ladi. Samaradorlikni boshqacha hisoblasa ham bo'ladi. Bunda resurs sarfi natijaga nisbatlanadi, ya’ni S=R s/M q hosil bo'ladi. Bu natija qanday sarf evaziga olinganligini bildiradi. Oldingi misolga qaytsak, S = 5 / l0=0,5 hosil bo'ladi. Demak, bir birlik mahsulot olish uchun 0,5 birlik resurs ketgan. Bu mahsulotning resurs sig'imini ko'rsatadi. Agar S=0,6 bo'lsa, samaradorlik pasaygan, aksincha S=0,4 bo'lsa, samaradorlik oshgan bo'ladi, chunki mahsulotning resurs sig'imi kamaygan. Bu esa kam sarflab ko'p ishlab chiqarilganligini, sarf va natija ijobiyligini bildiradi. Samaradorlik mehnat unumdorligining hosilasidir. Resurslar cheklanganidan jamiyat o 'z ehtiyojini qondirish uchun mehnat umumdorligini oshirish yo'lidan boradi. Mehnat unumdorligi mehnat natijasini, mehnat samaradorligini anglatadi.

6.

Ишлаб чиқариш омилларига қайси омиллар киради? Инфратузилма нима? Ishlab chiqarish har qanday iqtisodiyotning asosini tashkil etadi, chunki bu yerda tirikchilik ne ’matlari yaratiladi, buning uchun esa ishlab chiqarish omillari harakatga kelishi shart. Nimaiki ishlab chiqarishga xizmat qilsa, shu uning omili bo'ladi, bu resurslardan iborat, albatta. Ishlab chiqarish amaliyotida qo'llanayotgan barcha resurslar ishlab chiqarish omillari, deb aytiladi. Hayotiy ne ’matlar yaratishda ishtirok etmay bekor yotgan resurslar ishlab chiqarish omillari bo'la olmaydi, albatta. Masalan, ishlatilmay zang bosib yotgan stanok, chirib borayotgan xomashyo, ekinni sug'ormay botqoqlik hosil qilayotgan suv, ishlamayotgan kishining mehnat qobiliyati kabilar resurs hisoblansa-da, ishlab chiqarish omili bo'la olmaydi, chunki bular noz-ne’matlarni yaratishda ishtirok etmaydi. Demak, resurslar ishlab chiqarishga kirib kelgach va harakatda bo'lgach, omillarni hosil qiladi. Hozirgi ishlab chiqarishda 5 ta omil ishtirok etishi qayd etiladiki, bular tabiat, mehnat, kapital, tadbirkorlik qobiliyati va nihoyat axborot (informatsiya)dir.