“эт ва Қтэм” кафедраси

Mamlakatimizdagi elektr energiyasini joriy holati

• 2017–2021 yillarda ishlab chiqarish quvvatlarining bunday keskin o‘sishiga asosan Navoiy, Tolimarjon, Toshkent issiqlik elektr stansiyalarida yangi bug‘-gaz qurilmalarini (BGQ) ishga tushirish evaziga erishildi. Shuning barobarida 2019 yilda 900 MVt quvvatli yangi To‘raqo‘rg‘on IES ishga tushirildi. Bundan tashqari Sirdaryo IES modernizatsiya qilinmoqda, bu esa uning quvvatini 150 MVtga oshirishni taʼminlaydi. Farhod GES ham modernizatsiya jarayonida, bu ishlar natijasida uning quvvatiga yana 13 MVt qo‘shiladi.
• Mazkur yo‘nalishdagi ishlar natijasi o‘laroq, 2025 yilga borib mamlakat energetika tizimining quvvatini 25 600 MVt ga, 2030 yilda esa 29 200 MVt ga yetkazish vazifasi amalga oshirilmoqda.

Kichik GES larni o’rnatish va ulardan foydalanish bo’yicha dunyo mamlakatlari orasida Yaponiya, Xitoy, Rossiya, AQSH, Germaniya, Daniya va yana ko’plab davlatlar o’z qurilmalaridan foydalanib elektr energiyasi olishmoqda. Suv mavjud bo’lgan joylarda ham energiya olishning eng samarali yo’li kichik quvvatli GES larni o’rnatishdir. Hududlardan o’tadigan kanallardagi suvlar o’z energiyasini o’zi so’ndrb bormoqda bulardan samarali foydalansak aholini avtonom elektr energiyasi bilan ta’minlashimiz mumkin.

Quyosh panellari nima? Quyosh batareyalari — quyosh energiyasini to‘g‘ridan to‘g‘ri elektr tokiga aylantiradigan yarimo‘tkazgichli qurilma bo‘lib, ular maxsus ramkalarga joylanib, quyosh panellarini hosil qiladi. Aniqrog‘i, quyoshdan olingan yorug‘likni elektr tokiga aylantirib, foydalanishga tayyor holga keltirilgan ramkalardir.

Quyosh panellari quyosh elektr stansiyasi deb ham ishlatiladi. Ularning 2 xil varianti mavjud:

• Quyosh panellari quyosh elektr stansiyasi deb ham ishlatiladi. Ularning 2 xil varianti mavjud:
• 1. Akkumulyator bilan ishlaydigan (avtonom quyosh elektron stansiyasi, keyingi o‘rinlarda ES).
• Akkumulyator bilan ishlaydigan ESlarni elektroenergiya yetib bormagan yoki tez-tez uzilishlar kuzatiladigan joylarga o‘rnatish maqsadga muvofiq. Chunki u zaxirada quyoshdan yig‘gan energiyasini saqlab turadi va sutkaning istalgan vaqtida undan foydalanish mumkin bo‘ladi.
• Uning ishlash tizimi taxminan shunday: Siz foydalanayotgan elektr energiyasi to‘satdan o‘chib qolsa, akkumulyatordagi zaxira energiya avtomat tarzda tarmoqqa ulanadi (yetib keladi) va ma’lum soatlarga yetadi.
• 2. Tarmoq elektrostansiyasi. Unda faqat quyosh panellari va invertorlar bo‘ladi. Bu stansiya elektr tarmog‘i bilan parallel tarzda ishlaydi. Bu usuldan asosan elektr energiyasini iqtisod qilish, tejash maqsadida foydalaniladi.
• Uning ishlash prinsipi taxminan quyidagicha: Quyosh panellaridan olingan energiyani invertor 220 yoki 380 voltga aylantirib, kunning yorug‘ vaqtida iste’molchiga to‘g‘ridan to‘g‘ri yetkazib berishi mumkin.
• Ortib qolgan energiyani esa, davlat elektr tarmog‘iga uzatib, kunning qorong‘i vaqtida yana o‘sha elektr tarmog‘idan foydalanish imkoni bo‘ladi.