Et-50-2 guruh talabasi Vafaev Bekzodning Moliyaviy tahlil fanidan

ET-50-2 guruh talabasi Vafaev Bekzodning Moliyaviy tahlil fanidan
Nazorat ishi

Variant – 22

1. 
   Davr xarajatlari tahlili.
   
2. 
   Guruhlashtirish usuli va uni tahlilda qo’llanilishi
   
3. 
   Quyida keltirilgan jadvallni usul(nisbiy farqlar, mutloq farqlar, zanjrili o’rin almashtirish, indeks, integral usullari )da ishlang hamda tahlil qilingmahsulot hajmiga ta`sirini tahlil qiling va xulosa bering
   

№	Ko’rsatkichlar	SHartli belgi	O’tgan yil	Hisobot yil	Farqi (+;-)	O’sish surati, %
	Mahsulot bahosi, so’m	x	2900	2980	?	?
	Mahsulot miqdori, dona	y	19 500	19 025	?	?
	Mahsulot hajmi, ming so’m	U	?	?	?	?

Kafedra mudiri SH. G’aniyev

1. Davr xarajatlarining tahlili

Davr xarajatlari deyilganda – bevоsita ishlab chiqarish jarayoni bilan bоg’liq bo’lmagan xarajatlar va sarflar tushuniladi. Davr xarajatalari tarkibiga mahsulоt ishlab chiqarish tannarxiga kiritilmaydigan xo’jalik sarflari kiritiladi

Ularni yuzaga chiqish shakli va o’rniga qarab quyidagilarga ajratish mumkin.
-sоtish xarajatlari;
-ma`muriy xarajatlar;
-bоshqa umumxo’jalik xarajatlari.


Sоtish xarajatlari: Sоtish xarajatlari mahsulоtlarni xaridоr va buyurtmachilarga оrtib jo’natish va sоtish bilan bоg’liq bo’lgan xarajatlarni o’z ichiga оladi. Sоtish xarajatlarini ish haqi xarajatlari, ish haqidan ajratmalar, material xarajatlari, asоsiy vоsitalar va nоmaterial aktivlar amоrtizatsiyasi, reklama xarajatlari, ish va xizmatlar, bоshqa xarajat mоddalari bo’yicha tarkiblash va tahlil etish mumkin. Sоtish xarajatlarining qоplanishi kоrxоnaning dastlab hisоb fоydasidan amalga оshiriladi.

Ma`muriy xarajatlar qatоriga kоrxоna bоshqaruvi bilan bоg’liq bo’lgan xarajatlar kiritiladi va ularning kоrxоna sarflari tarkibidagi salmоg’i sezilarli ulushni tashkil etadi. Bu bevоsita rahbarlar va bоshqaruv apparatini xizmati xarajatlaridir.

Bоshqa umumxo’jalik xarajatlari qatоriga yuqоridagi tarkibga kiritilmagan xarajatlar ishlab chiqarishni takоmillashtirish, o’zlashtirish va yangi mahsulоtlarni ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish bilan bоg’liq bo’lgan xarajatlar kiritiladi.


2. Guruhlashtirish usuli – iqtisodiy izlanishlarda bir tarkibli, ko’plab ko’rsatkichlarning o’zaro aloqadorligi va bog’liqligini tavsiflashdagi muhim usul sifatida qo’llaniladi. Ma’lumotlar o’zining guruhlash belgisi bo’yicha turlicha tarkiblangan holda o’rganiladi. Bu esa ko’rsatkichlarning o’zaro bir-biriga nisbatan qiyosiy o’zgarishlarini, ularning sabablarini aniqlash, baholash imkonini beradi. Shuningdek, guruhlash usuli moliyaviy va boshqaruv tahlili uchun zarur bo’lgan ma’lumotlarni qayta ishlashda ham muhim hisoblanadi. Guruhlash yordamida o’rganilayotgan ko’rsatkichlar tarkibidagi ilg’or korxonalarga tegishli bo’lgan ma’lumotlarni ommalashtirish ham mumkin. Analitik guruhlarni o’zining bajaradigan maqsadi va mazmuniga qarab: tipologik, tarkibiy va omilli guruhlarga ajratish tushuniladi. Bunday guruhlar tuzishga sanoat korxonalarida barcha hodimlarni kategoriyalarga ajratilishini misol qilish mumkin. Sanoat ishlab chiqarish xodimlarining kategoriyalariga qarab asosiy va yordamchi ishchilarga, injener-texnik hodimlar va ishchilar o’rtasidagi nisbatlarni qay darajadaligini o’rganiladi. Shu bilan birga keyinchalik har bir turdagi kategoriyadagi xodimlarni o’z ichiga yana mayda guruhchalar tuzilishi mumkin. Masalan: ishchilar kategoriyasini hisob kodi bo’yicha yana bo’laklarga bo’lish mumkin. Tarkibiy guruhlashtirish - umumiy yirik belgilar bo’yicha tuzilgan gruppalar ichidan ayrim qonuniyatlar va belgilarni o’rganishga mo’ljallanadi. Masalan: umumiy ishchilar sonini malakasi, ma’lumoti, ish (tartibi) tajribasi, yoshi, jinsi va boshqa belgilari bo’yicha o’rganish. Omilli guruhlashtirish - o’rganiladigan hodisa va qonuniyatlarning o’zgarish sababoqibatlariga ta’sir qiluvchi omillar bo’yicha guruhlarga ajratishga mo’ljallanadi. Bunday guruhlarga hodimlarning oylik maoshini o’zgarishini va ularning ish stajiga bog’liqligiga qarab guruhlar tuzishni misol qilib keltirish mumkin. Bu yuqorida keltirilgan guruhlashtirishning barcha turlari xo’jalik faoliyatini tahlil qilishda qo’llaniladi. Hozirgi tuzulayotgan hisobot formalarida keltirilgan ma’lumotlar ham ma’lum belgilari va xususiyatlariga qarab guruhlarga ajratilgan holda keltirilmoqda, mehnat ko’rsatkichlarni hodimlar kategoriyalari bo’yicha keltirilishi, ularga sarflangan mehnat haqi (5-forma) sarflangan xarajat turlari bo’yicha (22-forma) ma’lumotlar ham ma’lum tarzda guruhlashtirilib keltirilgan. Hisobotlardagi ma’lumotlarning guruhlashtirilib keltirilganligi iqtisodiy tahlilni bajarishni onsonlashtiradi. Boshqaruv ishlarni qo’yi zvenodan yuqoriga qarab kattalashuvi bilan guruhlashtirish usulining ahamiyati va mazmuni o’sa boradi. Xo’jalik faoliyatini tahlil qilishda guruhlashtirish qo’llanilsa ma’lum talab va qonuniyatlarga amal qilinadi. Masalan: tipologik guruhlar tuzganda iqtisodiy asoslangan, tahlilda aniq qonuniyatlar ko’rinadigan guruh tuzumiga intilish lozim. Tarkibli va omilli guruhlashtirishda esa – guruhlar oralig’idagi farqlar, masofalar bir-biriga moslanish lozim. Masalan, shirkat xo’jaligida 12 ta paxtachilik Bilan shug’ullanuvchi ijarachi dehqonlar mavjud bo’lib, ulardagi hosildorlik ko’rsatkichlari o’rganilishi lozim bo’lsa, quyidagicha guruhlashtirilib tahlil qilish maqsadga muvofiq