Эстетика ҳис қилиш, сезиш, ҳис этиладиган aisthetikos–«ойэстетикос»

• эстетика - ҳис қилиш, сезиш, ҳис
• этиладиган
• aisthetikos–«ойэстетикос» сўзидан
• «эстетика» (олмонча «еstetik»-
• «эштетик») иборасидан олинган

санъат – эстетиканинг тадқиқот доираси

• санъат – эстетиканинг тадқиқот доираси
• санъатда нафосатнинг хусусиятлари бўртиб кўзга ташланади
• санъат - нафосатга бурканган ижтимоий ҳодиса
• эстетика фани бугунги кунда инсон ҳаётининг деярли барча соҳаларига ёйилиб кетган

Фалсафий фан сифатидаги моҳияти

• барча санъатшунослик ва адабиётшунослик фанлари эришган ютуқлардан умумий хулосалар чиқаришида;
• чиқарилган хулосалар асосида инсонни гўзаллик орқали ҳақиқатга етиштиришга хизмат қилишида;
• Фалсафа – эстетика + санъатшунослик + бадиий адабиёт + ҳақиқат.
• санъат асарига ёндошувида;
• тадқиқот объектига ёндошув назарий жиҳатдан амалга оширилади, бунда тарих ҳам, танқид ҳам назарияга бўйсундирилади.
• санъат асарининг мавжудлик шартларини муайян тизим сифатида тадқиқ этади ва бу тадқиқот умумлаштирувчилик, назарийлик хусусиятига эга бўлишида

ФАНЛАРАРО БОҒЛИҚЛИГИ

• Ахлоқ фалсафаси - инсоннинг ҳатти-ҳаракати ва нияти кўпинча ҳам ахлоқийликка, ҳам нафосатга тегишли бўлади:
• Психология - гўзалликни, санъат асарини яратиш ва идрок этиш ҳиссиётлар билан боғлиқ.
• Социология - ҳар бир санъат асари алоҳида инсон шахсига эътибор қилгани ҳолда, жамиятни ижтимоий муносабатлар тизими сифатида бадиий тадқиқ қилади. Ҳатто инсон ва жамият бевосита акс этмаган манзара жанридаги асарда ҳам, ижтимоийлик жамият аъзоси–муаллиф қарашларининг билвосита инъикоси бўлмиш услубда ўзини кўрсатади. Йирик асарлар социологик тадқиқотлар учун ўзига хос материал бўлиб хизмат қилади.
• Сиёсатшунослик - ташқи ва ички сиёсатда гўзаллик ва улуғворликнинг устуворлигини таъминлаш, фуқароларда сиёсий маданият тарбиясини мустаҳкамлаш, сиёсатда нафосат тамойилларини жорий қилиш, инсонларда барқарор сиёсатни англаш туйғуларини шакллантиришда муҳим аҳамиятга эга.
• Диншунослик - асрлар мобайнида санъат асарининг ўзига хос кўриниши – диний-бадиий асар вужудга келди. Уларда диний ғоялар бадиият орқали ифода топган.
• Педагогика - педагогика тарбия борасида тактик табиатга эга бўлса, эстетика унинг стратегиясидир.

ФАННИНГ АМАЛИЙ АҲАМИЯТИ

• тарбия жараёнларини такомиллаштиришда;
• гўзалликка муносабатни тўғри йўналтиришда;
• чинакам санъат асарини савияси паст асарлардан ажрата олишда;
• санъат, нафосат, гўзалликни халқ орасида тарғиб қиладиган ҳодимлар ва раҳбарлар фаолиятини йўлга қўйишда;
• дизайнчи-инженерлар, атроф-муҳитни гўзаллаштириш билан шуғулланадиган мутахассисларнинг иш фаолиятида;
• юксак дид эгаси ва фаросатли бўлишнинг инсон камолотидаги заруриятини тушунтириб беришда

ФАННИНГ МУҲИМ ВАЗИФАЛАРИ

• жамият аъзоларини ҳар жиҳатдан камол топган, нафис дид эгаси этиб тарбиялаш;
• техникавий тараққиётни гўзаллаштириш, дизайн ва техника эстетикасининг замонавий кўринишларини илмий асослаш;
• ёшларда санъат, бадиий адабиёт ва ижод жараёнини тўлақонли хис этиш кўникмаларини шакллантириш ва мустаҳкамлаш;
• санъат ва маданиятдаги “оммавийчилик”нинг салбий кўринишларини ижтимоий ҳаётга таъсирини очиб бериш;
• санъатда, санъаткор шахсида, дизайн ва ишлаб чиқариш соҳаларида юксак ғояларнинг эстетик инъикосини ёритиб бериш;
• инсонлараро мулоқотда эстетик муносабатни тўғри йўналтириш, соғлом турмуш тарзи билан боғлиқ жараёнларнинг эстетик хусусиятларини тўлақонли акс эттириш ва илмий асослаш; ёшларда эстетик бой дунёқарашни ҳосил қилиш, уларнинг эстетик маданиятини ва ижодий фикрлашларини шакллантириш.

ТАЯНЧ ТУШУНЧАЛАР

• ЭСТЕТИКА
• нафосат
• гўзаллик
• санъат
• гўзаллик фалсафаси
• санъат фалсафаси
• нафосат тарбияси

ТАКРОРЛАШ УЧУН САВОЛЛАР

• «Эстетика» ибораси қандай маънони англатади?
• Нега биз бу фанни «нафосат фалсафаси» деб атаймиз?
• “Гўзаллик фалсафаси” тушунчасининг моҳиятини изоҳлаб беринг?
• Нима учун нафосатшуносликни санъат фалсафаси деб аташади?
• Нафосат фалсафасини Ахлоқ фалсафасидан қарқловчи жиҳатларини айтинг?
• Нафосат фалсафасининг мақсади ва асосий вазифаларини айтиб беринг?
• Нафосат фалсафсининг амалий аҳамиятини янгиланиш жараёни билан боғлаб изоҳланг?

АДАБИЁТЛАР

• Каримов Ислом. Юксак маънавият – егилмас куч. –Т.: Маънавият. 2008.
• Абдулла Шер, Баҳодир Ҳусанов. Эстетика. –Т.: Университет. 2008.
• Бычков В. Эстетика. –М.: АСТ, 2004.
• Гулыга А. Принципы эстетики. -М.:Политиздат.1987.
• Каган М. Эстетика как философская нуака. –М.: Наука, 2005.
• Нурматова М. Шахс камолотида ахлоқий ва эстетик қадриятлар уйғунлиги. –Т.:Университет, 2009.