Insonning ulug‘ fazilatlari orasida poklik va halollik alohida
o ‘rin tutadi.
Poklik va halollik tushunchalarini ham yuqorida ko‘rganim iz-
dek, diniy va dunyoviy ruhda qarab chiqish mum kin. D ili pok,
o ‘zi pok inson — kamolot mezoni. Poklik ham jism oniy, ham m a’
naviy soflikni, toza, ozoda yurishni bildiradi. «Axloq-odobga oid
hadis nam unalari»da yozilishicha, pok odam doim o toza yuradi,
o ‘z badanining pokligi haqida g‘am xo‘rlik qiladi. M a’naviy nuqtayi
nazardan poklik halolni harom dan farq qilishdir.
Kasbi-kori m ehnat
qilib tirikchilik qiladigan odam pok odam hisoblanadi.
«Halol» so ‘zi arabcha — ruxsat etilgan, toza degan m a ’noni
anglatadi. «Harom» so‘zi esa taqiqlangan, iflos, порок narsa de-
makdir. H alol va harom tushunchalari ijtim oiy m azm unga ega.
Halollik jam iyatning axloqiy norm alar — m e’yorlarga ongli ravishda
va ixtiyoriy am al qiladigan faoliyatidir. Jam iyat nom aqbul deb
hukm chiqargan narsalar h arom b o ‘ladi.
H alol va h arom tush u nchalari ijtim oiy rivojlanishning turli
bosqichlarida o ‘zgarib borganligini ta ’kidlash lozim . Ayni vaqtda
u lar nisbiy m a ’noga egadir. B uning m a ’nosi shuki, h alo l va
harom ni h a r bir jam iyatda uning m aqsad va m anfaatlaridan kelib
chiqqan ho lda turlicha talqin qilganlar. Tasavvuf ta ’lim otining
hukm chiqarishicha, hukm dorlam ing boyligi halollik tushunchasiga
teskari m a ’noga egadir.
K o 'rin ad ik i, m olu
davlat pesh o n a teri bilan, m eh n at bilan
topilsa haloldir. A ldam chilik, firibgarlik bilan topilsa harom dir.
Bunday holda u o ‘g‘rilik, poraxo'rlik, yolg‘onchilik, ta ’magirlik-
n i b ild ira d i. U lu g ‘ A lish e r N av o iy « H o ta m to y h ik o y asi» d a
yozganki, «Bir dirham topm oq chekibon dast ranj, Y axshiroq an-
dinki, birov bersa ganj».
H alollik rostgo'ylik, to ‘g ‘rilik, poklik, samimiylik kabi insoniy
fazilatlar m ajm uidan iborat. Inson to ‘g‘ri so‘z, haqgo'y b o ‘lib o ‘ssa,
uning baxt-saodati ta ’minlanadi. Alisher Navoiy «Saddi Iskandariy»
do sto n id a b ir hikoya keltirib, u n d a to ‘g ‘rilik in so nn i baxtiyor
qilishini tasvirlagan edi. M am lakat podshosiga saroy qurdirish
uchun tekis o'sgan ustun kerak b o ‘lib qoladi.
Buni bir kam pirning
hovlisidan topadilar. K atta o ltin evaziga kam pirning roziligi bilan
uni saroyga olib ketadilar, bino qurilishi tezlashadi. Saroyni ochish
tantanasiga kam pim i ham taklif qiladilar, kam pir hovlisidan kesib
keltirilgan daraxt — ustun oltin bilan qoplangan edi, b u ni ko'rgan
kam pir shunday xulosaga keladi: Sen to ‘g‘ri o ‘sganing uchun faqat
o'zingni emas, meni ham zarga ko'm ding. A lbatta,
bu majoziy
m azm unga ega b o ‘lgan xulosadir.
C hin m a’nodagi halollik va’daga vafo qilish, so‘z bilan ish-
ning birligi dem akdir. S o'zining ustidan chiqm agan odam beburd,
belafz odam hisoblanadi.
Halollik — haromning dushmani. Dunyoda harom illatlar ham
oz emas: yolg‘onchilik, gumonsirash, xusumat, munofiqlik, ikkiyuzla-
m achilik, m innat, p o rax o 'rlik , m unofiqlik,
om onatga xiyonat,
yetimlar va ayollar haqini yeyish, sudxo‘rlik, xirs nazari bilan qa-
rash, ichkilikbozlik, giyohvandlik, qasamxo'rlik. Bular, ayni vaqtda,
oldingi bobda aytilganidek, aksilma’naviyat hodisalaridir. .
H alol amallarga quyidagi fazilatlar kiradi: kasb — m ehnat bilan
tirikchilik qilish, halol rizq topish, yaxshilikka teng yaxshilik,
om onat va qarzlarni o ‘z
vaqtida qaytarish, yetim larni kafillikka
olish, vafodorlik, gunohni savob ishlar bilan yuvish, ehson va
sadaqa, m uhtojlarga qarz berish, yordam ko'rsatish va h.k.
Hozirgi bozor m unosabatlariga o 'tish sharoitida diyonat, pok-
lik, halollik kabi xislatlar voyaga yetayotgan shaxsning axloqiy
fazilatlari va kam olotining m ezonidir. Bu jarayonda kishilarning
am aliy tash abb usk orlig in i
avj o ld irish , u larn in g tad b irk o rlik ,
ish b ilarm o n lik faoliy atini y an ad a ta k o m illash tirish d a b u n d ay
m a’naviy fazilatlarning aham iyati yanada oshib borm oqda.
Prezidentimiz I. A. Karimovning nutqlari, maqolalari, asarlarida
yuksak insoniy fazilatlar sirasiga kiruvchi halollik, poklik singari
ax lo q iy ta m o y illa rn i y u k s a ltiris h a lo h id a t a ’k id la n m o q d a .
Y urtboshim izning ta ’kidlashicha, bu tam oyillar,
birinchi galda,
mansabdor shaxslar faoliyatida bosh omil bo‘lishi kerak. «Ishimizda
ikki y o 'n a lis h b ab -b arav a r — b aq am ti b o rish i k erak , — deydi
davlatimiz rahbari, — Birinchisi, yangi davlat, yangi tuzumning shakli,
andozasini yaratish bo‘lsa, ikkinchisi, ana shunga munosib, maqsadni
to ‘g‘ri anglaydigan, ishni uddalaydigan odam lami tanlash, joy-joyiga
qo‘yishdan iborat». I. A. Karimov 0 ‘zbekiston
Do'stlaringiz bilan baham: 
