hissiylik darajasidagi ong);
m a’naviy
qadriyatlarni yaratish
jarayoni sifatida. Har ikki
to m o n o'zaro
munosabatga kirishadi va
yagona faoliyat jarayonini ifodalaydi. Bu
narsa moddiy faoliyatga ham bevosita
daxldordir. Moddiy
faoliyat ham
m a’naviyat ruhi bilan sug'orilgan bo'ladi.
Binobarm, ishchi,
quruvchi
va boshqa shunga o ‘xshash subyektlaming
mehnati tafakkur
va bilish
jarayonisiz yuz bermaydi. M a’naviy faoliyat
faqat olim, rassom,
faylasuf
va shunga o ‘xshashlaming faoliyatidangina
iborat emas.
Kishilaming
m a ’naviy olam i u m um an boy va
rang-barang b o ‘lib,
faoliyat
ehtiyojlarini, manfaatlarini va maqsadlarini
o‘z ichiga oladi.
U haqda
gap borganda eng chuqur
ongosti
jarayonlardan tortib to bilish va
tafakkuming nazariy shakllarigacha bo‘lgan holat nazarda tutiladi. Unga
ruhiy faoliyatning hissiy-emotsional ko‘rinishlari ham, ilmiy va falsa-
fiy ongga o‘xshagan murakkab tizilmalar ham kirishi mumkin.
M a’naviy faoliyat o'zining rang-barangligi jih atidan quyidagi
turlarga b o ‘linadi: siyosiy faoliyat, huquqiy va axloqiy faoliyat,
ilmiy faoliyat, iqtisodiy faoliyat, diniy va falsafiy faoliyat va h.k.
M a’naviy munosabatlar.
M a’naviy faoliyat haqida m ulohaza
yuritgan vaqtimizda munosabatlar muammosiga e ’tibor bermagan
edik, endi bu haqda to'xtalib o ‘tish zaruriyati bor. Chunki m a’naviy
faoliyatning o ‘zi ijtimoiy munosabatlarga bevosita singib ketgandir.
Kishilar hayotining moddiy shakllari haqida gap borganda, tabiiyki,
unga moddiy ishlab chiqarish faoliyati — mehnatning barcha turlarini
kiritam iz. M oddiy m unosabatlar tushunchasi ostida esa ishlab
chiqarish, taqsim ot, ayirboshlash b o ‘yicha m unosabatlar; avlodni
davom ettirish bilan bog'liq munosabatlar; tabiatga munosabat ka-
bilar ko‘zda tutiladi. Va nihoyat, moddiy muloqotni ham esdan chi-
qarmaslik kerak. Bularning barchasi jamlangan holda kishilar moddiy
hayotining sotsial shaklini ifodalaydi.
Tabiiyki, kishilarning aloqalari munosabatlarning negizini tashkil
etadi, binobarin, munosabatning o ‘zi kishilar o‘rtasidagi aloqalaming
rang-barang shakllaridan boshqa narsa emas. Insonning ijtimoiy
mohiyati munosabatlarsiz, aloqalarsiz m a’noga ega emas.
Inson ongi nafaqat real olam ni, shu bilan birga, insonning
amaliy faoliyatini ham , amaliy m unosabatini ham aks ettiradi.
In so n n in g shaxsiy m a ’naviy olam i voqelik h aqidagi bilim lar,
tasaw u rlar va obrazlar birligida o ‘z ifodasini topadi.
M uloqot — aloqa va m unosabatning negizini tashkil etsa-da,
shuning o ‘zi bilan chegaralanib qolmaydi. Kishilar o'rtasidagi m uo-
malalar jamiyat taraqqiyoti darajasiga bog'liq holda turli shakllarda
namoyon bo'ladi va ham m a vaqt shaxsiy m a’no kasb etadi. Chunki
kishilar o ‘zaro m uom ala qilgan paytlarida jonli kishilar b o ‘lib ko‘zga
tashlanadi. Biroq kishilarning olamga munosabatlari oqibat-natijada
ijtimoiy munosabatlar sifatida tarkib topadi.
M a’naviy aloqalam i, m uloqotlarni ruh va g‘oyalar sohasidagi
aloqalar deb atash mumkin. M a’naviy m unosabatlar kishilar o 'r ta
sidagi real aloqalardir; ular g‘oyalar, qarashlar sohasidagi o ‘zaro
m a’naviy ta ’sirlar bilan chegaralanib qolm aydi, shu bilan birga
m a’naviy faoliyatning moddiy omillariga ham kuchli ta ’sir etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |