Erkin umarov mahmud abdullayev

Abu Mansur al-Moturidiy (vafoti — 945). 
Asli ismi Abu M ansur 
ibn M u h a m m ad ibn M a h m u d a l-H a n a fiy al M o tu rid iy -a s -

---

Samarqandiy b o ‘lib, sunniy mazhabiga tegishli m oturidiya oqim i- 
ning asoschisidir. U Samarqandning M oturid (Jomboy) qishlog‘ida 
tug‘ilgan. Boshlang‘ich m a’lum otni o ‘z qishlog'ida olgach, o ‘qishni 
S am arqandda davom ettirgan. M anbalarda qayd etish larich a, 
M oturidiy fiqh va kalom bilim larini chuqur egallagan, hanafiya 
mazhabi mudarrislaridan saboq olib, o ‘z tasavvurlarini chuqurlash- 
tirgan. Keyinchalik shu e ’tiqodni ilmiy asoslab bergan.
Asarlari: 
«Kitabi Tavhid», «Kitab Maqomat», «Kitab T a’vilot al- 
Qur’on», «Ma hazi ash-shari’a» («Shariat asoslari sarasi»), «Kitab 
al-jadal» («Dialektika haqida kitob»), «Kitab al-usul» («Diniy ta ’lim 
usuli kitobi»). Uning eng nodir hisoblangan «Kitabi Tavhid» asari 
hozirgacha saqlanib qolgan. Al-M oturidiy islom olamida «Imom al- 
Xuda» va «Im om al-m utakallim in» («H idoyat y o ‘li im om i va 
mutakallimlar imomi») nomi bilan mashhur bo'lgan.
* * *
Abu Abdulloh al-Xorazmiy 
(vafoti — 
997). 
Abu Abdulloh M u­
ham mad ibn Ahmad ibn Yusuf al-Xorazmiyning yoshligi Xorazm- 
ning Xiva, Zamaxshar va Qiyot shaharlarida o ‘tgan. Olim hayoti- 
ning muayyan davri Xurosonda kechgan.
Asarlari: 
«Mafotih al-ulum» («Ilmlar kalitlari»). Bu qomusiy asar 
falsafa, m antiq, tib, ilmi nujum, musiqa va boshqa sohalam i qamrab 
olgan.
Abu Abdulloh Xorazmiy ilmlar tasnifini yaratdi. U quyidagilar- 
dan iborat:
«Shariat» ilmlari: Fiqh — ya’ni islom huquqshunosligi, Kalom
— ya’ni islom asoslari; Gram m atika (Sarf va nahv), Ish yuritish; 
She’riyat va aruz; Tarix.
Nazariy falsafa: Tabiiyot ilmlari va fizika (tib, ob-havoni aniqlash, 
mineralogiya, kimyo, mexanika kabilar); Ilohiyot, ya’ni metafxzika — 
oliy ilm; Mantiq.
Amaliy falsafa: Etika (insonning o ‘zin i-o ‘zi boshqarishi); Uyni 
boshqarish; Siyosat — shahar-davlatni boshqarish.
* * *