Erkin umarov mahmud abdullayev

uchun 
uni o'qishning o ‘zi yetarli emas, balki 
shoirning tuyg‘ulari, fikrlari, 
kechinmalarini ochish 
lozim; tasviriy 
san ’at (rassom lik)ni tu sh u n ish
uchun san’atdagi 
shartlilikning 
mohiyatini anglab yetish zarur, 
buningsiz rassom kechirgan 
holatni 
tasaw u r etib b o ‘lmaydi. M usiqaning 
mohiyatini bilish 
tinglovchida 
musiqali ta ’lim malakasini taqozo qiladi; 
fan haqida 
gapiradigan 
bo‘lsak, ilmiy kategoriya m a’nosini 
anglash, ayni paytda, 
shular 
orqali fikr yuritishning o ‘ziga xosligini 
fahmlash kerak 
bo'ladi.
M a’naviy qadriyatlarga xos xususiyatlardan 
yana biri 
tafakkur va 
hissiyotning eng umumiy shaklda namoyon 
bo'lishidir. 
Xoh san’^t- 
da, xoh fanda, xoh falsafada b o ‘lsin, bu 
narsa o'ziga xos 
moddiyla-

---

shadi. M oddiylashtirish jarayonining o ‘zi amaliy faoliyat b o ‘lib; 
malakalar, qobiliyatlarni gavdalantirishni taqozo qiladi, u amaliyot 
sifatida esa m a’naviylikni moddiy narsalarga ko‘chiradi.
M a’naviy faoliyatning yana bir xususiyati shundaki, amaliyot o ‘z 
ichiga nihoyatda rang-barang m ehnat malakalarini qamrab oladi, 
shu sababli, m a’naviy qadriyatlarni yaratishdan ko‘zlangan asosiy 
maqsad — bu m oddiylikni ideallikka «bo‘ysundirish»dan iborat 
bo‘ladi. Masalan, rassom olamni boshqalarga o ‘xshab mushohada 
etadi, unga o ‘z munosabatini bildiradi. Biroq «ko‘rgani»ni, kechir- 
ganini, kuzatishlarini hamma ham moddiylashtira olmaydi, buning 
uchun, ya’ni ranglar bilan ijod qilish uchun alohida qobiliyat bo‘li- 
shi lozim. Gipoteza asosida fikrlovchi olim o ‘z fikrlarini eksperi- 
ment bilan mustahkamlashi kerak, eksperiment esa o ‘ziga xos ma- 
lakani talab qiladi. Musiqachi uchun qobiliyatli bo‘lishdan tashqari 
yana rivojlangan tuyg‘u, chuqur eshitish qobiliyati ham zarur.
Toinoshabin, o'quvchi, musiqa ishqibozlarida san’at va fan ar- 
boblari darajasidagi ijodiy malaka yetarli b o ‘lmaydi. Shu sababli, 
asarning sirtqi ko'rinishi ortida m a’naviylikning eng umumiy jihatlarini 
ko‘ra olishlarida qiyinchiliklarga duch kelish mumkin. Buni bartaraf 
etish uchun ular ijodning barcha «sir»larini bilishi kerak; ijodkor 
asarining predmetli — sirtqi pardasiga barham berib, ijodkor bilan m a’­
naviy aloqaga kira olishi zarur, biroq buning uchun m a’rifatli va 
madaniyatli kishi bo‘lishi kerak; fan, san’at asoslarining mohiyatini 
tushunish uchun esa uning qonuniyatlarini idrok eta olish qobiliyati 
zarur. Maktabda olib boriladigan ta ’lim va tarbiyaning m a’nosi ham 
m a’naviy qadriyatlarni idrok etish madaniyatini tarbiyalashga yo‘nal- 
tirilgan, bilimlaming asosiy sohalari bilan muomala qila olish mala- 
kasini shakllantirishni nazarda tutadi. Mohiyatan, ta ’lim m a’naviy 
qadriyatlarni o ‘zlashtirish yo‘li hamdir.