Эркин иқтисодий ҳудудлар

Savdo hududlari
erkin savdo hududi, erkin bojxona hududi, omborxona 
hududlari, erkin portlar
va 
bojsiz savdo do„konlari
shaklida faoliyat yuritadi. 
Erkin savdo hududlari (ESH)
erkin bojxona hududlari kabi birinchi avlod 

---

81 
hududlariga kiradi. Ular XVII-XVIII asrlardan beri mavjud. ESH umummilliy 
bojxona hududidan nisbatan mustaqil bo„lgan hududiy bo„linmalar bo„lib ularning 
faoliyati tovar almashinuvini tezlatishga va tashqi savdoni rag„batlantirishga 
qaratilgan. Buni amalga oshirish uchun ESHlariga keyinchalik reeksport qilish uchun 
mo„ljallangan tovarlar bojxona to„lovlari, import soliqlari, kvota va boshqa turdagi 
moliyaviy nazoratlardan ozod qilingan holda kiritiladi. ESHga kiritilayotgan tovar-
mahsulot dekloratsiya qilinmaydi, ammo, bojxona ma‟muriyati hudud ichida 
kontrobanda va taqiqlangan tovarlar kirib kelishining oldina olish maqsadida nazorat 
tashkil etish huquqiga ega. 
Hudud ichida iste‟mol qilinadigan va foydalanadigan chet elda ishlab 
chiqarilgan tovar mahsuloti import deb hisoblanadi va bojxona to„lovlari to„lanishi 
kerak. Hududga kiritilgandan so„ng bu tovarlarga shu hududda qabul qilingan barcha 
eksport imtiyozlari (soliq chegirmalari, soliq mukofatlari, avvalgi amalga oshirilgan 
to„lovlarni qaytarish va boshqalar) qo„llaniladi. Hududdan qabul qiluvchi davlatga 
junatilayotgan tovar ham bojxona to„lovlar va import soliqlariga tortiladi. Lekin, 
ko„pchilik rivojlangan mamlakatlarda tarkibida mahalliy ishlab chiqarishning ulushi 
qo„shilgan tovarlar importi uchun bojxona tariflarini kamaytirish ko„zda tutilgan. 
ESHning asosiy funksiyalari
tovarlarni olib kelish, saqlash sartirovkalash va 
qayta ishlamasdan jo„natishdan iborat. Bazi bir hollarda eksport qilinadigan 
tovarlarni juziy qayta ishlashga ruxsat beriladi. ESHda, shuningdek, tovarlarni 
ko„rgazma markazlarida ularni kelgusida sotish maqsadida namoyish etish ham 
mumkin. Bunda tovarlar faqatgina ulgurji savdo qilinishi mumkin. Chakana savdo 
faqatgina dengiz va havo kemalarining ekipajlari va pasajirlari uchun ruxsat beriladi, 
xolos. Bunday hududlar unchalik katta investitsiyalarni talab qilmaydi va sarflangan 
mablag„larni tezda qoplaydi. 
ESH AQSh va G„arbiy Yevropa mamlakatlarida eng ko„p tarqalgan. ESHning 
bir ko„rinishi bu