8.3. Merchendayzing
Merchendayzing xaridorlarga keng mikyosda axborotlar berishga e’tiborni
karatish, uzgaruvchi talabga nisbatan moslashtirilgan baxo siyosatini olib borish,
dukonlar ichki reklamasi, kushimcha xizmatlarni kupaytirish, talabni ragbatlantirish
kabilarni uz ichiga oladi. Merchendayzing vositalari va tadbirlari dukon savdo
maydonlaridan tula foydalanish va yukori darajada rentabellikka erishishni kuzda
tutadi. Supermarketlarda savdo faoliyatining muvaffakiyati, kaysi tovar uning
assortimentiga kushilganligi, kaerda va kanday joylashtirilganligi, tovar bulimining
joylashishi, xaridorlar xarakati okimining savdo maydonida tashkil etilishi xamda
iste’molchilar psixologiyasini bilish kabilarga boglik buladi. Natijada xar bir metr
savdo maydonidan samarali foydalaniladi va samaradorlikka erishiladi.
Savdodagi marketing bo’yicha mutaxassis (merchendayzer) dan bozorni,
tovarni, rentabellik masalalarini foyda va boshkarishni, tovarni ishlab chikarish
texnologiyasini va undagi uzgarishlarni yaxshi bilishi talab etiladi. Merchendayzer
doimo tovarni faqat baxosidagi farkidangina emas, balki uning kuprok aylanishidan
va savdo maydonida uzluksiz tovarlar bulishi natijasida foyda kelishini ta’minlashi
lozim.
Chakana savdo korxonalaridagi murakkab mustakil jarayonlardan biri bulib,
merchendayzing xisoblanadi. Agar supermarket tarmoklangan bulsa aloxida
merchendayzing
bulimini
tuzish
zarur
va
aksincha
aloxida
dukonlarda
merchendayzing bo’yicha mutaxassislar tijorat bulimi tarkibiga kiritiladi.
165
Mustakil
merchendayzing
bulimi
mavjud
bo’lgan
tarmoklangan
supermarketlarda mazkur bulimning funksiyalari kuyidagilardan iborat buladi:
-tashki muxitning monitoringi
-sanitariya va yongin xavfsizligini urganish
-rakobatchilar monitoringi va benchmarkingi
-savdo zalida tovar guruxlarining joylashgan joyini aniklash
-planogrammalarni tuzish va muvofiklashtirish
-planogrammalarni tuzish
-planogrammalarni logistika bilan muvofiklashtirish.
-ichki dukon merchendayzing jarayonini tashkil etish
-dukonlarda tovarlar bo’yicha tadbirlarni utkazish grafigini shakllantirish
-tadbirlarni grafik asosida utkazish
-merchendayzingni nazorat kilish.
Yukoridagi funksiyalarni sifatli va tizimli bajarish uchun mazur bulim
standartlar va yuriknomalarga ega bulish lozim. Standartlarni ishlab chikishda kuyida
keltirilgan nazariyalar va tamoyillarga asoslanish maksadga muvofikdir:
1.
Sanitariya me’yorlari va koidalariga amal kilish tamoyili (davlat
tashkilotlarining savdo shoxobchalarini xavfsish faoliyat yuritishi talablari);
2.
Iste’molchilar okimlari nazariyasi (dukon ichida iste’molchilarni
xarakatlanish yunalishini aks ettiruvchi nazariya);
3.
Menejment toifalari tamoyillari;
4.
Tovar kushnichiligiga amal kilish tamoyili (davlat tashkilotlarining talablari
va xarid kilish bo’yicha iste’molchilar mantiki);
5.
Tovar zaxiralarining optimalligi tamoyili (Savdo zalining xar bir santimetri
foyda keltirishi lozim. Tovarlarning sekin aylanishi dukonning kup moliyaviy
yukotishglariga olib keladi);
6.
Vizual merchendayzing nazariyasi (dukonda tovarlarni peshtaxtalarga
joylashtirilishi faqatgina mikdoriy jixatdan tuFri bulib kolmay, balki vizual jixatdan
xam jalb etuvchan bulishi lozim);
7.
Fair Share tamoyili (Savdo kengligining adolatli taksimlash tamoyili)
166
Iste’molchilar tomonidan merchendayzing chora-tadbirlarini baxolanishi
kuyidagilarga imkon beradi:
-
xaridor uchun savdo xizmatining ayrim tarkibiy kismining axamiyatliligi;
-
jami xizmatlar va ayrim tarkibiy xizmatlardan konikish darajasi;
-
ayrim tarkibiy xizmatlarni muvofiklashtirish lozim;
-
ayrim
xizmatlarni
muvofiklashtirish
bo’yicha
chora-tadbirlarning
samaradorligi.
Do'stlaringiz bilan baham: |