Ergashxodjaeva Sh. Dj., Samadov A. N.,Alimxodjayeva, N. E., Sharipov I. B

16.4. Radio va telereklama 

 

Radio- va telereklama iste’molchilarni qamrab olish bo‘yicha eng keng qamrovli 

hisoblanadi.  U  paydo  bo‘lganiga  nisbatan  ko‘p  vaqt  bo‘lmaganiga  qaramay,  doimiy 

rivojlangan 

va 

takomillashgan 

holda 

boshqa 

reklama 

vositalari 

bilan 

raqobatlashmoqda. 

Radio bizning hayotimizdan mustahkam o‘rin olgan. Radioni yoqib, biz har kuni 

radioreklamani  ham tinglaymiz. Bu juda amaliy  natija beradigan, buning  ustiga, eng 

tezkor va tejamkor reklama vositasi sanaladi: radio orqali reklama e’loni tayyorlashga 

ko‘p vaqt talab qilinmaydi, bunday e’lon nisbatan arzon ham turadi. 

Radioreklama  oson  va  beixtiyor  qabul  qilinadi:  radioni  nonushta  payti, 

avtomobilda  ketayotgan  mahalda,  ishxonada  tushlik  paytida  tinglash  mumkin  .  SHu 

sababli  radioreklama  eshittirishini  ko‘ngilocharlik  va  bilim  olishga  xizmat qiladigan 

shaklda, do‘stona va tabiiy suhbat tarzida tayyorlash kerak. 

Agar  gazeta  va  jurnallardagi  reklama  e’lonlari  asosan  rasmiy  va  vazmin 

xarakterga  ega  bo‘lsa,  radio  orqali  reklama  eshittirishlari  samimiy,  tabiiy  va 

---

 

340 

improvizatsiyali bo‘lishi lozim. 

30 soniyadan 1 daqiqagacha bo‘lgan vaqom etadigan reklama e’loni engil qabul 

qilinadi. Aytib o‘tish kerakki, musiqa jo‘rligidagi reklama yaxshiroq qabul qilinadi. 

SHuni  esdan  chiqarmaslik  kerakki,  radio  orqali  qabul  qilishda  o‘ziga  xos 

xususiyatlar mavjud: agar o‘quvchi gazeta xarid qilgan bo‘lsa, uni istalgan payt va bir 

necha  marta  qayta  ko‘rib  chiqishi  mumkin.  Radioreklama  esa  bir  marta  va 

rejalashtirilgan paytda amal qiladi. SHu sababli reklama berilgan paytda eshittirishni 

mos  keluvchi  maqsadli  guruh  (masalan:  soat  8  gacha  va  20  dan  keyin  –  ishchilar, 

xizmatchilar,  talabalar,  soat  9  dan  12  gacha  –  uy  bekalari,  pensionerlar  va  h.k.) 

tinglashi talab etiladi. 

Radioreklama  murojaatida takrorlash  usuliga  gazeta va jurnal reklamasidagidan 

ko‘ra  ko‘proq  murojaat  qilish  lozim,  chunki  radiotinglovchi  reklama  dasturining 

ayrim joylarini bir martada tushunmasligi mumkin. 

Qat’iy belgilangan vaqtda eshittiriladigan muntazam radioreklama eng samarali 

hisoblanadi, ayniqsa, eshittirish bitta  musiqiy signal  bilan boshlanishi  va yakunlanii 

ahamiyatga ega. 

Radioreklama  magazindan  tashqaridagi  va  magazin  ichkarisidagi  turlarga 

taqsimlanadi. 

Magazindan  tashqaridagi  reklama  radiotranslyasiya  tarmog‘i:  qishloq,  shahar, 

tuman,  viloyat  tarmog‘i,  shuningdek,  yarmarka,  bozor,  ko‘rgazma-savdolar 

radiouzellari orqali eshittiriladi. 

Magazin ichkarisidagi reklama bitta savdo korxonasi doirasi bilan chegaralanadi 

va  ovoz  kuchaytirgichlari  magazin  tashqarisiga  ham  chiqarilishi  mumkin  bo‘lgan 

radiotranslyasiya  uskunalari  orqali  amalga  oshiriladi.  Bu  holatda  eshittirishlarning 

reklama ta’siri va tinglovchilar qamrovi ortadi. 

Magazin  ichkarisidagi  reklama  tovar  kelib  tushgani  va  mavjudligi  haqida 

e’lonlarni, ularning xususiyatlari izohlanishini, xaridorlarga ko‘rsatiladigan xizmatlar 

(tovarni  uyigacha  etkazib  berish  va  h.k.),  tovarlar  sotish  usullari  va  tartibi  haqida 

xabarlarni  o‘z  ichiga  olishi  mumkin.  e’lonlar  matni  mikrofon  orqali  o‘qib 

eshittiriladi. 

---

 

341 

Radio orqali e’lonlar qoidaga ko‘ra, davriy matbuotda reklama qilish maqsadga 

muvofiq bo‘lmagan, kichik partiyadagi tovarlar reklamasi uchun qulay hisoblanadi.  

Deyarli  barcha  tovarlar  guruhlarini  radio  orqali  reklama  qilish  mumkin.  Biroq 

radioreklama  amalga  oshirishda  quyidagi  qoidalarga  rioya  qilish  kerak:  ular  haqida 

aniq  va  obrazli  hikoya  qilish  mumkin  bo‘lgan  tovarlar  tanlash;  radio  keng 

ommalashganligi  sababli  undan  ko‘pchilik  aholi  tomonidan  talab  katta  bo‘lgan, 

xaridorlarning  turli  toifalari  muntazam  xarid  qiladigan  tovarlar  reklamasi  uchun 

foydalanish  tavsiya  etiladi;  potensial  xaridor  tovarni  xarid  qilish  haqida  qaror  qabul 

qilishdan  oldin  tovar  haqida  to‘liq  axborotga  ega  bo‘lishi  uchun  radioreklama 

eshittirishining istalgan turida tovarlar narxi haqida albatta gapirib o‘tish kerak. 

Radio  orqali  reklama  turlari  orasida  eng  tarqalgan  turlar  radioe’lonlar, 

radioroliklar, turli radiojurnallar va reklama radioreportajlari hisoblanadi. 

Radioe’lon – odatda diktor tomonidan o‘qib eshittiriladigan axborot. 

Radiorolik  –  maxsus  tayyorlangan  sahnalashtirilgan  (badiiy)  radiosyujet,  u 

original  tarzda  (ko‘pincha  haazil  yoki  qiziqtirib  qo‘yadigan  suhbat ko‘rinishida)  va, 

qoidaga  ko‘ra,  musiqa  jo‘rligida  taklif  etilayotgan  mahsulot,  tovar  yoki  xizmatlar 

haqida axborotni bayon qiladi. Ba’zida reklama radioroliki kichik reklama qo‘shig‘i-

shlyager shaklida bo‘lishi mumkin. 

Radiojurnal  –  axborot-reklama  xarakteriga  ega  bo‘gan,  uning  alohida 

elementlari qisqa konferans bilan birlashtiriladigan tematik radioeshittirish. 

YArmarka,  ko‘rgazma-savdolar  yoki  boshqa  hodisalar  haqida  radioreportajlar 

ham bilvosita, ham bevosita reklamadan iborat bo‘lishi mumkin. 

Televizion  reklamaning  eng  tarqalgan  turlari  orasida  televizion  reklama 

roliklari,  televizion  reklama  e’lonlari,  reklama  telereportajlari  va  teleko‘rsatuvlari, 

ko‘rsatuvlar oralig‘idagi reklamani alohida ajratib ko‘rsatish mumkin. 

Teleroliklar  bu  –  bir  necha  soniyadan  2-3  daqiqagacha  davom  etadigan  va 

televidenie  orqali  namoyish  etiladigan  reklama  kino-  yoki  videoroliklari.  Ko‘pincha 

bunday  reklama  roliklari  vaqti-vaqti  bilan  turli  ommaviy,  badiiy  va  publitsistik 

ko‘rsatuv va dasturlarga kiritilishi mumkin. Xorijiy amaliyotda hattoki badiiy filmlar 

ham eng qiziq paytda reklama bilan uzib qo‘yiladi. 

---

 

342 

Telee’lonlar – diktor tomonidan o‘qiladigan reklama axboroti. 

Reklama  teleko‘rsatuvlari  ularning  davomida  u  yoki  bu  tovarlar  faol  reklama 

qilinadigan  xilma-xil  teledasturlarni:  shou,  viktorina,  reportaj,  intervyularni  aks 

ettirishi mumkin. 

Radio-  va  telereklama  afzalliklari  ularning  o‘ta  tezkorligidadir  (chunki  reklama 

xabari tahririyatga kelib tushishi bilan efirga berilishi mumkin). 

Bu  vositalarni  aholining  keng  qatlamlari  iste’moli  uchun  mo‘ljallangan, 

ommaviy  talab  tovarlari  va  xizmatalrini  reklama  qilishda  foydalanish  eng  samarali 

hisoblanadi. 

O‘z  reklama  dasturlarida  radioreklamadan  foydalanadigan  reklama  beruvchilar 

va  reklama  agentliklari  radiodasturning  turli  toifadagi  tinglovchilar  orasida 

ommaviyligi  borasida  tadqiqot  o‘tkazishlari  zarur.  Bu  radiotinglovchilar  orasidan 

reklama  qilinayotgan  tovarlar  (xizmatlar)  potensial  xaridorlarni  ajratish  va  reklama 

uchun muayyan radiodasturlardan uchun qilinadi. 

Telereklamaga  keladigan  bo‘lsak,  bu  vosita  barcha  afzalliklariga  qaramay 

(maqsadli  doirani  keng  qamrab  olish,  tezkorlik,  ishtirok  etish  samarasi),  u  ancha 

qimmat va narxlarning o‘sish tendensiyasiga ega hisoblanadi.