Ergashxodjaeva Sh. Dj., Samadov A. N.,Alimxodjayeva, N. E., Sharipov I. B

 

 

---

 

281 

15-BOB. REKLAMA FAOLIYATINING ASOSIY TURLARI 

 

15.1.

 

Magazinda tashqi reklama 

 

Zamonaviy  magazin  reklamasi  magazining  o‘zini  reklama  qilish  va  unda 

sotiladigan  tovarlarni  reklama  qilishdan  iborat.  Bu  reklama  turlari  o‘zaro 

chambarchas bog‘liq bo‘lib, ularni doim ham aniq ajratib bo‘lmaydi. 

Magazin  va  undagi  tovarlar  reklamasi  magazin  tashqarisida  ham,  uning 

ichkarisida  ham  amalga  oshiriladi.  Magazin  reklamasining  tashqi  vositalari  qatoriga 

plakat  va  afishali  reklama  taxtalari;  viveskalar;  magazinning  tashqaridan  bezalishi; 

tashqi  vitrinalar  kiradi.  Magazin  ichki  reklamasining  asosiy  vositalari  savdo  zali 

intereri; savdo korxonasi ichkarisida tovarlar namoyishi; reklama yo‘lko‘rsatkichlari, 

plakatlar va afishalar, shuningdek, magazinda radio orqali reklama, yangi oziq-ovqat 

tovarlarini tatib ko‘rish kabi reklama tadbirlari hisoblanadi. 

Hozirgi  paytda  magistral  ko‘chalar  va  jamoat  transporti  bekatlaridan  chetda, 

muyulishlarda,  kvartallar  ichkarisida,  ba’zida  esa  erto‘lalarda  ham  ularga  joy 

ajratilgan ko‘plab magazinlar barpo etilmoqda. 

Ular uchun, ayniqsa,  faoliyatning boshlang‘ich davrida reklama vositalari bilan 

o‘ziga potensial xaridorlar e’tiborini jalb qilish juda muhim ahamiyat kasb etadi. Bu 

maqsadda  odamlar  gavjum  to‘planadigan  eng  yaqin  joylarda,  chorrahalarda, 

magistral  ko‘chalarda  aholini  magazin  haqida  xabardor  qiladigan  reklama  plakatlari 

yopishtirilgan  reklama  taxtalari  o‘rnatiladi  (mahalliy  hokimiyatlar  bilan  kelishilgan 

va mos keluvchi haq to‘langanidan so‘ng). 

Plakatlar  qog‘oz,  xolst,  fanerada  bajarilgan,  qisqa  matn  va  yozuvli  rasmlardan 

iborat  bo‘ladi,  afishalar  esa  faqat  reklama  matnlaridan  iborat  bo‘ladi.  Reklama 

taxtalarida joylashtiriladigan plakat va afishalar bir vaqtning o‘zida sodda bo‘lishi va 

shu bilan bir paytda ko‘zga yaqqol tashlanishi, potensial xaridorlarning e’tiborini jalb 

qila  olishi  lozim.  Ko‘chada  joylashtiriladigan  afisha  matni  qisqa,  uning  shrifti  yirik 

bo‘lishi, fon va harflar rangi esa bir-biridan keskin farq qilishi lozim. 

Rang bilan bog‘liq qarorlar turlicha bo‘lishi mumkin. Quyidagi ranglar birikuvi 

---

 

282 

tavsiya etiladi: qora rang sariq yoki oq rang bilan, qizil rang oq yoki yashil rang bilan, 

oq rang yashil rang bilan. Yorug‘likni aks ettiradigan va qorong‘uda yonib turadigan 

turli rangdagi lyuminessent bo‘yoqlar foydalanilishi mumkin. 

Badiiy  bezalish  usullari  bo‘yicha  ko‘cha  plakatlari  chizilgan,  fotosuratlar 

yordamida  bajarilgan  bo‘lishi,  shuningdek,  fotosuratlar  va  rasmlar  kompozitsiyasini 

ifodalashi mumkin. 

Tuzilishi  bo‘yicha  reklama  taxtalari  tekis  (yassi)  va  bo‘rtma  (yaqqol) 

ko‘rinishda  bajariladi.  Tekis  reklama  taxtalari  fanera  yoki  ingichka  tunuka  bilan 

qoplanadi.  Ba’zida  ramkaga  tortildan  matodan  foydalaniladi.  Bo‘rtma  reklama 

taxtalari  prizma,  kub  va  boshqa  ko‘peqliklar  shaklida  bajariladi.  Bunday  reklama 

taxtalari aylanib turadigan bo‘lishi mumkin. Ular magazinga kiraverish oldidagi keng 

yo‘laklarda  joylashtiriladi.  Bunday  reklama  taxtalari  o‘rnatishdan  maqsad  –  o‘tib 

ketayotgan  yo‘lovchilar  e’tiborini  jalb  qilish  va  bironta  tovar  xarid  qilishga 

undashdir. 

Potensial  xaridorlar  e’tiborini  magazin  oldida  o‘rnatilgan,  sotilayotgan  tovarlar 

assortimenti qisqacha ko‘rsatilgan, yangi tovarlarni tatib ko‘rish haqidagi e’lonlardan 

iborat  bo‘lgan  kichik  ko‘chma  reklama  taxtalari  ham  jalb  qiladi.  Mustahkamroq 

bo‘lishi  uchun  ular  ikkiyoqlama qilinadi  va yo‘lakka chayla ko‘rinishida o‘rnatiladi. 

Matn  ikkala  tomondan  shunday  beriladiki,  magazin  yonidan  o‘tib  ketayotgan  va 

yo‘laning  qarama-qarshi  tomonidan  kelayotgan  odamlar  uni  bemalol  ko‘ra  oladi. 

Bunday  statsionar  va  ko‘chma  reklama  taxtalari  ixtisoslashgan  magazinlar  uchun 

samaraliroq bo‘ladi  («Ehtiyot qismlar», «Xo‘jalik mollari» va h.k.). 

Shunday  qilib,  ko‘chadagi  reklama  taxtalarida  joylashtiriladigan  reklama 

e’tiborni o‘ziga jalb qilishi, qisqa, tushunarli va oson o‘qiladigan bo‘lishi lozim. 

Ko‘chadagi  reklama  taxtalariga  yopishtirilgan  plakatlar  va  afishalar  yomg‘irli 

kunlarda  qanday  bo‘lishi,  ularni  avtomobillar,  daraxtlar  va  to‘sib  qo‘ymasligiga 

e’tibor qaratish kerak. 

Transparantlar  –  vaqtinchalik  reklamasi.  Ular  magazinga  kiraverishda  yoki 

ko‘chadagi  ustunlarda  biron-bir  reklama  kampaniyasi,  ko‘rgazma-savdo  o‘tkazilishi 

yoki  yangi  magazin ochilishida joylashtiriladi. Magazinga tashrif buyurish  murojaati 

---

 

283 

yozilgan  transparant  chiroyli  ko‘rinishga  ega  bo‘lishi  lozim.  Bu  maqsadda  qoidaga 

ko‘ra,  oq,  sariq  yoki  qizil  rangdagi  matolar  tanlanadi,  chunki  bu  ranglar  stidan 

yozilgan boshqa rangdagi harflar aniq ko‘rinib turadi. 

Reklama xabarlari matnining bir necha xil turi mavjud: axborot beruvchi, eslatib 

turuvchi, ta’sir ko‘rsatuvchi va ishontiruvchi. Axborot beruvchi matnlar oddiy, qisqa 

va  aniq,  eslatib  turuvchi  matnlar  –  qisqa,  ta’sir  ko‘rsatuvchi  matnlar  –  tovar  nomini 

ko‘p  marta  takrorlaydigan  bo‘lishi  lozim.  Ishontiruvchi  matnlar  emotsional  shaklda 

e’tiborni tovarning afzalliklariga qaratadi. 

Reklama  taxtalarida  ham,  reklama  varaqalarida  ham  joylashtiriladigan  reklama 

elementlarining  asosiy  elementlari  matn  va  rasmlar  sanalib,  ularning  vositasida 

reklama  ma’lum  bir  g‘oya  va  axborotni  odamlarga  etkazadi.  Matn  taklifning 

mohiyatini  bayon  qiladi,  rasm  esa  uni  ko‘rish  orqali  qabul  qilinadigan  obraz  bilan 

to‘ldiradi,  lekin  aslo  uning  mazmunini  takrorlamaydi.  Reklama  e’lonlarining 

elementlari  qatoriga  reklamaga  emotsional  ruh  baxsh  etadigan,  uning  ta’sirini 

kuchaytiradigan  shrift  va  rang  ham  kiradi.  Reklama  taxtalarida  bu  elementlarning 

barchasi birgalikda yoki alohida holatda foydalanilishi mumkin. 

Reklama  matni,  qoidaga  ko‘ra,  sarlavha,  izoh  va  xulosadan  iborat  bo‘ladi. 

Sarlavha  (slogan)  matnga  e’tiborni  jalb  qiladi,  xaridorni  qiziqtirib  qo‘yadi.  Izohdan 

maqsad  –  reklama  qilinayotgan  ob’ektni  uning  foydaliligi  isbotlarini  keltirgan  holda 

ko‘rsatishdir.  Xulosa  xaridorlarni  taklif  etilayotgan  tovarni  xarid  qilishga  ishonch 

bilan ko‘ndirishi lozim. 

Aniqlanishicha, odamlar sarlavhani  matndan ko‘ra besh  marta ko‘proq o‘qiydi, 

ko‘pchilik esa faqat sarlavhaga ko‘z yugurtirib chiqadi, xolos. Reklama qilinayotgan 

tovardan  foyda  olishni  (sog‘liqni  mustahkamlash,  oshxona  mehnatini  engillashtirish 

va  h.k.)  va’da  qiladigan  sarlavhalar  doimo  boshqalardan  samaraliroq  bo‘ladi. 

Sarlavhadan  nima  haqida  gap  ketayotganini  tushunib  bo‘lmasligiga  yo‘l  qo‘yish 

mumkin emas. Sarlavha nuqta bilan yakunlanmasligi lozim. 

Eksperimentlar  shuni  ko‘rsatadiki,  10  va  undan  ortiq  so‘zdan  iborat  bo‘lgan 

sarlavhalar  qisqa  sarlavhalardan  yomonroq  bo‘ladi.  Agar  sarlavha  sitatadan  iborat 

bo‘lsa va qo‘shtironoq ichida berilsa, uning esda qolinarligi 28%ga ortadi. Noodatiy 

---

 

284 

sarlavhalar  muvaffaqiyatli  bo‘ladi.  Masalan:  «Agar  siz  o‘zingiz  nima  qilishni 

bilmasangiz, keling, bizda bu narsa bor».