Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

13.8-rasm. Tovarlar raqobatbardoshligini ta’minlovchi unsurlar
 
 
Firmalar o‘rtasida quyidagi raqobatni o‘zgartirish variantlari mavjud:
• Raqib firmalar sonini o‘sish bilan raqobat kuchayadi.
• Ko‘pgina katta firmalar boshqa firmaga birlashib lider darajasiga chiqish
uchun aniq choralar qabul qilishi asosida raqobat kuchayadi.
• Tovarga bo‘lgan talab sekin o‘sganda raqobat kuchli bo‘ladi.
• Qachon tarmoqda xo‘jalik yuritish sharoitlari firmani narxini pasaytirishga
olib kelsa yoki sotish hajmini oshirishdan boshqa vositalari qo‘llanilsa raqobat
​ 
 
kuchayadi.
• Qachon xaridor xarajatlari bitta marka iste’molidan uncha katta bo‘lmagan
boshqasiga o‘tayotganda raqobat kuchayadi.
• Qachon bitta yoki bir necha firmalar o‘zining bozor ulushidan qoniqmagan
bo‘lsa raqobat kuchayadi.
• Muvaffaqiyatli strategik qarorlarning foydaning o‘sishi bilan proporsional
holda raqobat kuchayadi.
• Qachon
​
bozordan
​
chiqish
​
xarajatlari
​
katta
​
bo‘lganda
​
to‘siqlar
​
yuqori bo‘lganda raqobat kuchayadi.
•
Qachon
​
strategiyalar,
​
resurslar,tashkiliy
​
xususiyatlar,
​
firma
​
missiyalari yuqori darajada farq qiladagan bo‘lsa raqobatning borishini aytish
mumkin.
Tarmoq  raqobatbardoshligi  mazkur  tarmoqda  ishlab  chiqariladigan  tovarning
raqobatbardoshligiga  bevosita  bog‘liq.  Korxonalar  raqobatbardoshligi  tarmoqdagi
holatga  va  uning  mavqeiga  ta’sir  ko‘rsatadi,  lekin  aynan  tovarning
raqobatbardoshligi,  o‘z  navbatida,  korxonalarning  raqobatbardoshligiga  bevosita
ta’sir  ko‘rsatgan  holda  ular  uchun  ham  hal  qiluvchi  omil  hisoblanadi.  Tarmoq  va
korxona  (firma)ning  raqobat  jihatdan  ustunliklari  bir-biriga  o‘xshash  bo‘lib,  ular
tashqi va ichki ustunliklarga bo‘linadi.
Tarmoq va firmaning tashqi raqobat ustunliklariga quyidagilar kiradi:
• mamlakat raqobatbardoshligining yuqori darajasi;
Raqobatchila
r
Sarf
xarajatlar
Marketing
Narx
belgilas
h
usullari

---

10
0
• kichik va o‘rta biznesning davlat tomonidan faol qo‘llab-quvvatlanishi;
• mamlakat
​
iqtisodiyoti faoliyat ko‘rsatishining sifatli
​
huquqiy
tartibga solinishi;
• jamiyat va bozorlarning ochiqligi;
• mamlakat iqtisodiyotini boshqarishning yuqori ilmiy darajasi;
• standartlashtirish va sertifikatlash milliy tizimining xalqaro tizim bilan
uyg‘unlashuvi;
• fan va innovatsiya faoliyatining davlat tomonidan tegishlicha qo‘llab-
quvvatlanishi;
​ 
 
• mamlakatni boshqarishni axborot bilan ta’minlashning yuqori sifati;
• mamlakat ichida va jahon hamjamiyati doirasida integratsiyalashuvning
yuqori darajasi;
• mamlakatda past soliq stavkalari;
• qulay va arzon resurslarning mavjudligi;
• mamlakatda boshqaruv kadrlarini tayyorlash va qayta tayyorlashning sifatli
tizimi va boshqalar.
Tarmoq (firma)ning ichki raqobat ustunliklariga quyidagilar kiradi:
• tovarga bo‘lgan yuqori ehtiyoj;
• jamlash, ixtisoslashuv va kooperatsiyaning optimal darajasi;
• boshqaruvning yuqori sifatli axborot va me’yoriy-uslubiy asosi;
• etkazib beruvchilarning raqobatbardoshligi;
•
sifatli
​
xomashyo
​
va
​
boshqa
​
resurslardan
​
foydalanish
​
imkoniyatining mavjudligi;
•
resurslardan
​
foydalanish
​
samaradorligini
​
optimallashtirish
​
ishl
arining bajarilishi;
• tub yangiliklarning yuqori darajasi (patentlangan tovar, texnologiyalar,
axborot tizimlari va h.k.);
• menejerlarning raqobatbardoshligi;
• tovarning eksklyuzivligi;
• ko‘p ilm talab qiluvchi tovarlar eksportining yuqori ulushi;
• raqobatbardosh tashkilotlar va tovarlarning yuqori salmog‘i va boshqalar.