|
3.1-jadval
Korxonaning asosiy maqsadi
Maqsadlar
Ko„rsatkichlar
Bozorni egallash
Bozor ulushi, aylanma, tovarni roli va ahamiyati, yangi
bozorlarni qamrab olish
Rentabellik
Foyda, aylanmaga nisbatan rentabellik, shaxs kapitalini
rentabelligi, umumiy kapitalni rentabelligi
Moliyaviy barqarorlik
Kreditga
layoqatligi,
likvidligi,
o‗z-o‗zini
moliyalashtirish darajasi, kapitalni tuzilishi
Ijtimoiy maqsadlar
Ish bilan qoniqish, daromad darajasi va ijtimoiy himoya,
ijtimoiy integratsiya, shaxsiy rivojlanish
Bozordagi pozitsiya va
prestij
Mustaqilligi, imij, siyosiy sharoitga munosabati,
jamiyatni tan olishi
Firmaning asosiy maqsadlariga quyidagilar kiradi:
bozorni egallash;
54
rentabellik;
moliyaviy barqarorlik;
ishlab chiqarishni ijtimoiy omillarini ta‘minlash;
bozordagi mavjud va prestijni tashkil tatbiq mustahkamlash.
Marketing maqsadlari tahlili unga erishish bo‗yicha asosiy vazifalarni
shakllantirishga imkon beradi. Meffert 1986 yilda 3 ta o‗zaro bog‗liq marketingni
kompleks vazifalarini ajratib ko‗rsatadi:
1. Talabni tartibga solish bilan bog‗liq bo‗lgan bozor faoliyatiga kiruvchi
vazifalar.
2. Firma yoki korxona sohasiga taalluqli vazifalar.
3. Tashqi muhit va jamiyat tashkilotlari bilan bog‗liq masalalar.
Marketing vazifalari natijasida marketing jarayonini barcha bosqichlariga mos
keluvchi marketing funksiyalari shakllanadi va doimo tartibga solib boriladi.
3.3. Marketingning asosiy tamoyillari
Korxona faoliyatini boshqarish tizimi sifatida, marketingni asosiy qoidalari
bo‗lib, uning marketing faoliyatini samarali amalga oshirishning asosida muayyan
tamoyillar yotadi.
Ular quyidagilarni o‗z ichiga oladi:
-mavjud va potensial iste‘molchilar ehtiyojini aniq bilgan holda tovar yoki
xizmatga bo‗lgan talabini qondirishga yo‗naltirish;
-barcha zvenolar faoliyatini xo‗jalik mexanizmini yagona tizimiga birlashtirib,
ularni oxirgi amaliy natijalari erishishga yo‗naltirishni ta‘minlash;
-korxonaning ishlab chiqarish hamda tijorat faoliyatini uzoq muddatli
natijadorligini ta‘minlash;
-iste‘molchilarni o‗zgarib turuvchi talablariga faol moslashish maqsadida,
korxona xulq-atvori strategiyasi hamda taktikasini birlashtirib, bir vaqtning o‗zida,
ularning ehtiyojlarini shakllantirish va rag‗batlantirishga ta‘sir o‗tkazish.
55
Ijtimoiy ahamiyati nuqtai nazaridan to‗rtta marketingni muqobil maqsadlarga
ajratiladi.
1.
Iste‘mol darajasini oshirish;
2.
Iste‘molchilarni qondirilishini maksimallashtirish;
3.
Iste‘mol tanlovini maksimallashtirish;
4.
Turmush tarzini (sifatini) oshirish.
Iste‘mol darajasini oshirish ishlab chiqaruvchilar foydasini o‗sishga olib keladi,
ishlab chiqarishni va xizmatlar sohasini rivojlantirishga, shuningdek ishsizlikni
kamayishiga olib keladi.
Iste‘molchilarni qondirilganligini maksimallashtirish iste‘mol kutayotgan tovar
(xizmat) xossalariga to‗liq mos kelishiga erishishni ko‗zlaydi.
Iste‘mol tanlovini maksimallashtirish iste‘molchilarga shunday tovar
(xizmat)larni turli xillarini ko‗rsatib, ularning xodimlariga to‗liq mos keluvchi
bozorda tovarlarni qidirib topish mumkin bo‗lgan tovarlarni mujassamlashtiradi.
Turmush sifatini oshirishda marketing tovarlarni sotish, sifatini ta‘minlash va
tovar (xizmat) narx bo‗yicha maqbul bo‗lish emas, balki jismoniy va moddiy jihatdan
sifatni anglatadi.
Marketingning asosiy tamoyillari:
1.
Iste‘molchiga yo‗naltirilganlik.
2.
Kelgusiga yo‗naltirilganlik. Ishlab chiqaruvchi marketing faoliyatini qisqa
muddatli natijalariga emas, balki uzoq muddatli natijalariga mo‗ljalni olgan bo‗lishi
kerak.
3.
Oxirgi amaliy natijalarga erishishga yo‗naltirilganlik.
Marketing faoliyati natijasi bozor ulushi, sotish hajmi, foydaning o‗sishi bilan
belgilanadi.
Marketing tamoyillari marketing asosini va uning mohiyatini ochib beruvchi
holat, talabdir. Marketingni mohiyati – tovar ishlab chiqarish va xizmat ko‗rsatish
albatta iste‘molchiga, talab ishlab chiqarish imkoniyatlarini doimo bozor talabiga
mo‗ljallashdan iborat. Marketing mohiyatidan quyidagi asosiy tamoyillar kelib
chiqadi:
56
iste‘molchilarga nima kerak bo‗lsa o‗shani ishlab chiqarish kerak;
bozorga tovarlar va xizmatlar taklifi bilan emas, balki iste‘molchilarn
muammolarini echish vositalari bilan ishlash;
tovar ishlab chiqarishni ehtiyoj va talabni tadqiq qilgandan so‗ng tashkil etish
kerak;
firmani
ishlab
chiqarish-eksport
faoliyatining
oxirgi
natijalariga
konsentrlashganini kuchaytirish;
marketing konsepsiyasi vositalarini qo‗llash asosida marketing dasturini
shakllantirishga olib keluvchi qo‗yilgan maqsadlarga erishish uchun kompleks
yondashish va maqsadli dastur uslubini ishlatish;
tovarni iste‘molchiga siljitishni barcha bo‗g‗inlarini marketing bilan qamrab
olish maqsadida bir vaqtni o‗zida maqsadli yo‗naltirilgan ta‘sir asosida bozor talabiga
mos keluvchi tovar ishlab chiqarish strategiya va taktikasini qo‗llash;
korxona faoliyatini va marketing xizmatini bozorda tovar xulq-atvorini
prognoz qilishi va strategik rejalashtirishni amalga oshirish asosida samarali
kommunikatsiyani uzoq muddatli istiqboliga mo‗ljal olish;
tovarni yashash davrini barcha bosqichlarini ishlab chiqarish va tovar
taqsimlashni ijtimoiy va iqtisodiy omillarini hisobga olish;
tashkilot va tarmoqlar rejasiga nisbatan bozorni birlamchi ekanligini eslash;
talab va taklifni balanslashtirish maqsadida rejalarni tarmoqlararo
korrdinatsiyalash va o‗zaro ta‘sirini ushlab turish;
tovar bozori yoki firma imiji (obro‗yi) va raqobatli ustunlikni qidirish va
shakllantirish jarayonida aniq holatda agressivlikka, hujumkorlikka, faollikka intilish,
umumiy holda marketingning asosiy tamoyillari – bu bozorni bilish, unga moslashish
va bozorga ta‘sir o‗tkazishdan iborat.
Xulosa qilib aytganda, marketingning mohiyati va maqsadlaridan quyidagicha
asosiy tamoyillari kelib chiqadi:
iste‘molchilarga yo‗naltirilgan tamoyil, ya‘ni iste‘molchi shohdir;
57
istiqbolga yo‗naltirilgan tamoyil, ya‘ni sub‘ekt faoliyati istiqbolga
yo‗naltirilgan bo‗lishi zarur;
pirovard ko‗rsatkichga erishishga yo‗naltirilgan tamoyil, ya‘ni bozor ulushini,
foydani oshishi va hokazolar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
