Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

 
 

---

186 
9-BOB. TOVAR SIYOSATI 
9.1. Tovar – ehtiyojni qondirish vositasidir 
 
Tovar – bu ehtiyojni yoki hohishni qondira oladigan va bozorga e‘tiborni 
tortish, sotib olish, ishlatish yoki iste‘mol qilish maqsadida taklif etilgan barcha 
narsalardir. Bular fizik ob‘ektlar, xizmatlar, shaxslar, joylar, korxonalar va 
g‗oyalar bo‗lishi mumkin. 
Xizmat – bu sotuvga taklif etiladigan, foydalilik yoki ehtiyojlarni qondirish 
usullari bo‗lib, u har qanday turdagi foydali faoliyatdir. 
Servis xizmati deganda tovarni sotish va uni ishlatish(foydalanish) davrida 
ko‗rsatiladigan xizmatlar kompleksi tushuniladi. 
Ishlab chiqaruvchi tovarni yaratishda, uning uch turli darajasini e‘tiborga 
olgan holda baholashi kerak. Bu tovarning uch darajali klassik modeli deb 
nomlanib, AQSH marketologi Filipp Kotler tomonidan tavsiya etilgan. 
Maqsadli tovar (1-daraja) – bu qandaydir muammoni echish usuli yoki asosiy 
foyda bo‗lib, shu tufayli iste‘molchi tovarni sotib oladi. 
Real bajarilgan tovar (2-daraja) – bu maqsadli tovarni sotib olishni 
foydaliligini belgilovchi sifat darajasi, tavsifnomalar to‗plami, tashqi bezatilishi 
(dizayni), marka nomi, o‗rash, upakovka qilish va boshqa xususiyatlar 
yig‗indisidir. 
Yordamchi kuch berilgan tovar (3-daraja) – bu iste‘molchiga qo‗shimcha 
xizmatlar va ustunlikni, maqsadli hamda real bajarilgan tovar asosida yaratilishidir. 
Ammo XX – asrning oxirida marketolog olimlar bu klassik modelga 4 – darajani, 
ya‘ni tovarni prestijligi, modasi, raqobatchilar tovariga nisbatan ustunligi va 
boshqa xususiyatlarni qo‗shib to‗liq tovar yoki brend deb nomlashni tavsiya 
etdilar. 
Tovarning uch darajali klassik modeli 9.1-rasmda keltirilmoqda. 

---

187