Ergashxodjaeva Sh. Dj., Nazarova F. M

Bob bo‘yicha xulosalar 
Korxonalarning  xalqaro  bozorga  chiqishi  noaniqlik  omilini  vujudga  keltirib,  bu 
omil korxonaning faoliyat sohasi kengaygan sari kuchayib boradi. Yangi muhit bilan 
bog’liq  tavakkalchiliklarga  (bozorlarning  o’zgarishi,  yangi  raqobatchilar,  valyuta 
kursining  tebranishi,  siyosiy  barqarorlikning  yo’qligi)  qaramay,  importchi  yoki 
eksportchi mamlakatning urf-odatlari, qoidalari va qonunlarini etarlicha bilmasligi va 
yaxshi tushunmasligi  noaniqlikka yoki xaridor  va sotuvchi o’rtasida ishonchsizlikka 
olib keladi. Buni esa uzoq muddat davomida muvaffaqiyatli amalga oshirilgan o’zaro 
ishbilarmonlik munosabatlari natijasidagina bartaraf qilish mumkin. 
Boshqa  mamlakatlarda  tovar  taqsimlash  kanallarni  tanlashda  korxona 
maqsadlari  va  uning  sotuvni  nazorat  qilishi,  faoliyat  miqyosi  va  tovar  xarakteriga 
bog’liq  bo’ladi.  Shuningdek,  kanallar  soni,  kutilayotgan  sotuv  hajmi,  tovarni 
harakatlanishini  tashkil  etish  xarajatlari,  maxsus  tayyorlangan  xodimlar  va  boshqa 
shart-sharoitlar ham hisobga olinadi. 
Gorizontal  marketing  tizimlari  ikki  yoki  undan  ortiq  firma  yangi  ochilayotgan 
marketing  imkonyatlarini  birgalikda  o’zlashtirish  uchun  hatti-harakatlarini 
birlashtirishga  tayyor  bo’lganda  yuzaga  keladi.  Alohida  firmalarning  yakka  holda 
harakat  qilishi  uchun  ularning  kapitali,  texnik  bilimlari,  iishlab  chiqarish  quvvatlari 
yoki  marketing  resurslari  kamlik  qiladi,  yoxud  ular  tavakkal  qilishdan  qo’rqadilar, 
yoxud  boshqa  firmalar  bilan  hamkorlik  qilishni  o’zlari  uchun  ko’proq  foyda 
ko’radilar. Firmalar birgalikda alohida kompaniya tuzishlari mumkin.  
Bitta  bozorning  o’zini  yoki  turli  xil  bozorlarni  qamrab  olish  uchun  firmalar 
tobora  ko’proq  ko’p  kanalli  marketing  tizimlaridan  foydalanishga  jazm  etmoqdalar. 
Masalan,  mebel  bilan  chakana  savdo  qiluvchi  «Djon  Smit»  firmasi  mebellar 
assortimentini  o’zining  xususiy  magazinlari  orqali,  shuningdek,  namoyish  zallari 
bo’lgan  ombor-magazinlar  tarmog’iga  ega  «Xoummeyker»  bo’linmasi  orqali  sotadi. 
Xaridorlar  mebel  mahsulotlarining  katta  qismini  bitta  yoki  ikkita  kanal  orqali  xarid 

---

 
261 
qilishlari  mumkin  bo’lib,  mahsulotlarni  ikkinchi kanal orqali sotish arzonga tushadi. 
«Dj.K.Penni» firmasi universal magazinlar tarmog’i, faol sotuv magazinlari tarmog’i 
va ixtisoslashgan magazinlar tarmog’iga ega.