Ergash Qobilov, Farxod Raupov

BUYRAK VA SIYDIK YO ‘LLARI
TUG ‘MA NUQSONLARI
Embriologiya. 
Embrional rivojlanish davrida buyraklar uch 
bosqichli rivojlanish jarayonini o ‘taydi: pronefroz (A), mezonefroz 
(B) (birlamchi buyrak) va metanefroz (doimiy buyrak - O) (1-rasm).
Buyraklar rivojlanishi bir-biri tomon intiluvchi-birikuvchi ikkita 
embrional to ‘qima do‘mboqlaridan hosil bo ‘ladi. Buyraklaming eks- 
kretor qismi - siydik y o ‘llari, kosachalar, jomcha, yig‘uvchi to‘g ‘ri 
kanalcha-kalavachalar mezonefroz irmog‘idan (Volfov irmog‘i) ho­
sil bo‘ladi. Buyraklaming sekretor qismi - kalavachalar, egri-bug- 
ri kalavachalar, metanefrogen doimiy buyrak to ‘qimalaridan hosil 
bo‘ladi.
Narkulov Jakhangir
95

---

Doimiy-so‘nggi buyraklar juft a ’zo hisob­
lanib, promontorium joylashgan bo ‘lib, keyingi 
rivojlanish jarayonida chanoq sohasidan kranial 
yo'nalishda o‘rmalab, ko‘krak bel sohasini 
egallaydi, sekretor va ekskretor qismlarining 
birlashuvi kuzatilib, piramidasimon tuzilish 
kasb etadi. Embrional rivojlanishning buzili­
shi natijasida turli shakldagi rivojlanish aplazi- 
ya, ageneziya, distopiya, birlashuv anomali- 
yalari kuzatiladi. Embrional rivojlanishning 
4-haftasida nefrogen do‘mboqning pastki qismi 
dag‘allashib, 2-3 dumg‘aza sohasida metanef- 
roz hosil b o ‘ladi. 5-haftalarga kelib mezonefral irmoqning kloaka 
bilan birlashgan joyida birlamchi siydik yo ‘llari rivojlana boshlaydi. 
Ushbu hosilalar kranial yo‘nalishda metanefroz tomonga harakatlanib, 
umurtqa pog‘onasining XII ko‘krak va IV bel sohasiga yetib boradi 
va buyrak usti bezlari bilan birlashadi (2-rasm). Buyraklaming kranial 
yo‘nalishdagi migratsiya vaqtida u yonbosh, dumg‘aza va aorta 
tomirlardan qon bilan ta ’minlanadi, buyraklar aylanishi rotatsiyalana- 
di va buyrak darvozasi medial yo‘nalish kasb etadi.
2-rasm. Ayiruv