Эр-хотиннинг мулкий щу=У= ва мажбуриятлари

Никоҳ шартномаси

Ўзбекистон Республикаси оила қонунчилигида илк бор никоҳ шартномаси тўғрисида маълумотлар берилган.

Никоҳ шартномаси эр ва хотиннинг мавжуд мол-мулкига нисбатан ҳам, бўлғуси мол-мулкига нисбатан ҳам тузилиши мумкин.
Оила кодексида никоҳ шартномасига 29-36-моддалар ажратилган. Уларда никоҳ шартномаси тушунчаси, шартномасини тузиш асослари, никоҳ шартномасининг мазмуни, никоҳ шартномасини ўзгартириш ва бекор қилиш, никоҳ шартномасини ҳақиқий эмас деб топиш, ҳақ ундиришни эр-хотиннинг мол-мулкига қаратиш, никоҳ шартномаси тузиш, уни ўзгартириш ва бекор қилишда кредиторлар ҳуқуқларининг кафолатлари ва эр-хотин ўртасидаги мулкий-шартномавий муносабатлар баён этилган.
Никоҳ шартномаси тарафлари фақат никоҳга кирувчилар ва никоҳдаги эр-хотиндан иборат бўлиши мумкин. Никоҳ шартномаси нотариал контораларда тузилади.
Никоҳланувчи шахсларнинг ёки эр ва хотиннинг никоҳда бўлган даврида ва (ёки) эр ва хотин никоҳдан ажратилган тақдирда уларнинг мулкий ҳуқуқ ҳамда мажбуриятларини белгиловчи келишиуви никоҳ шартномаси деб ҳисобланади.
Эндиликда қонуний мулк тартибини сақлаб қолиш билан бир қаторда мулкни шартномавий тартибга солиш мумкинлиги қонунлаштирилди. Эр ва хотин никоҳ шартномасига биноан иҳтиёрий ва келишган ҳолда никоҳда бўлган даврида ёки улар никоҳдан ажратилган пайтларида ўз ҳуқуқ ва мажбуриятларини аниқлаб олишлари мумкин.
Никоҳ шартномаси тарафлари никоҳга кириувчилар ва никоҳдаги эр ва хотиндан иборат бўлиши мумкин. Бу шартнома эр-хотин ўртасида вужудга келиши мумкин бўлган низоларни суд амалиётида тўғри ҳал қилишга ёрдам беради.
Ўзбекистон Республикаси Оила кодексининг 30 моддасига биноан никоҳ шартномаси никоҳ давлат рўйхатига олингунига қадар ҳам, шунингдек никоҳ даврида ҳам тузилиши мумкин.
Никоҳ давлат рўйхатига олингунига қадар тузилган никоҳ шартномаси никоҳ давлат рўйхатига олинган кундан бошлаб кучга киради.
Никоҳ шартномаси ёзма шаклда тузилади ва нотариал тартибда тасдиқланиши лозим.
Никох шартномасини тузиш ихтиёрий. Бу тўғрисида, Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 354 моддасида “Фуқаролар ва юридик шахслар шартнома тузишда эркиндирлар. Шартноманинг шартлари тарафларнинг хоҳиши билан белгиланади, тегишли шартнинг мазмуни қонун ҳужжатларда кўрсатиб қўйлган ҳоллар бундан мустасно” деб ёзилган.
Никоҳ шартномаси ўз мазмунига қўйидагиларни киритади. Эр ва хотин никоҳ шартномасига кўра биргаликдаги умумкий мулкининг қонунда белгиланган тартибини ўзгартиришга, эр ва хотиннинг барча мол-мулкига, униг айрим турларига ёхуд эр ва хотиндан ҳар бирининг мол-мулкига нисбатан биргаликдаги, улушли ёки алоҳида эгалик қилиш тартибини ўрнатишга ҳақлидир.
Никоҳ шартномаси эр ва хотиннинг мавжуд мол-мулкига нисбатан ҳам, бўлғуси мол-мулкига нисбатан ҳам тузилиши мумкин. Никоҳ шартномаси муайян муддат билан чекланиши мумкин.
Никоҳ шартномасини ўзгартириш ва бекор қилиш асосларига қуйидагилар киради. Никоҳ шартномаси эр-хотиннинг келишуви билан исталган вақтда ўзгартирилиши ёки бекор қилиниши мумкин. Никоҳ шартномаси қандай шаклда тузилган бўлса, унинг ўзгартирилиши ёки бекор қилиниши ҳам шундай шаклда амалга оширилади.
Никоҳ шартномасини бажаришдан бир томонлама бош тортишга йўл қўйилмайди. Никоҳ шартномаси эр-хотиндан бирининг талаби билан Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексида белгиланган асослар ва тартибда суднинг хал қилув қарори билан ўзгартирилиши ёки бекор қилиниши мумкин.
Никоҳ тугатилган пайтдан бошлаб никоҳ шартномасининг амал қилиши ҳам тугайди, никоҳ шартномасида никоҳ тугатилганидан кейинги давр учун назарда тутилган мажбуриятлар бундан мустасно.
Никоҳ шартномасига асосан эр-хотин қонунда йўл қўйиладиган барча мулкий шартномавий муносабатларга ўзаро киришишга хақлидир.