Epigrafika, tangalarni o‘rganish bilan esa numizmatika

Mil. avv. 31-yilda Yunoniston qirg‘oqlarida Antoniy va Oktavian flotlari o‘rtasida jang bo‘ldi. Jang qizigan bir pallada Kleopatra va Antoniy Aleksandriya shahriga qochadilar. Armiya va flot Oktavianga taslim bo‘ladi. Keyingi yili ( mil. avv. 30-yil ) Oktavian qo‘shin bilan Misrga yetib keladi. Antoniy va Kleopatra o‘z-o‘zini o‘ldiradi, Misr esa Rim davlati provinsiyasiga aylanadi. Shu tariqa Oktavian butun Rim imperiyasining yakka hukmdori bo‘lib oladi.
Mil. avv. 29-yilda Oktavian Senatdan imperator unvonini va Avgust laqabini oladi. U Rim imperiyasining asoschisiga aylanib, bir qator islohotlar o‘tkazdi. Imperator keng ko‘lamda qurilish ishlari olib bordi. Uning davrida Rimda ko‘plab saroylar va ibodatxonalar bunyod etildi.

Oktavian Avgust vafotidan so‘ng uning vorislari Kaligula va Neron hukmronligi davrida imperiyada inqiroz boshlandi. Faqat milodiy II asrning boshlarida Rimning kuchqudrati qayta tiklandi. Bu asr Rim mperiyasining «oltin asri» degan nom olgan.