Enterit, kolit va enterokolitlar, ularning patoflziologiyasi va ratsional fannakoterapiya asoslari

sigmoidoproktit ymaga chiqadi уа
aldamchi xojatga intilishi уа to'g'ri-yo'g'on ichakda bosimni sezish
qayd etiladi. Juda tez-tez xojatga isiltiyoq (50-100 marta) tug'iladi, u
qo'lansa hidli, shilliq уа qon aralash najas уа boshqalar ko'rinishida
bo'ladi.
O'ngtomonli o'tkir kolitda tiflokolityuzaga chiqadi. Bunda xojatga
intilishi kuniga 1О matagacha bo'ladi уа unda qon, yiring, shilimshiqlar
deyarli qayd etilmaydi, lekin u suyuq уа qo'lansa hidli bo'ladi. Ushbu
kasallik holatida bemoming rangi ketgan, tili quruq-silliq, qorin gaz bilan
to'yingan, shishgan, o't ajralishi kamaygan bo'ladi. Palpatsiyada
g'uldirash qayd etiladi.
Kasallik 3-4 kun o'tgach yengillashadi, ba'zida 2-4 haftagacha
cho'ziladi. Unda bemoming terisi quriydi, chanqoqlik yuzaga chiqadi,
og'izquriydi, peshob kamayadi, ipsimon puls, haroratni tushishi, kollaps
holati уаsudrgi paydo ЬО'ladi. NatUada sianoz уаyurak уеtisЪmоvсhiligi
yuzaga chiqadi.
O'tkirenterokolit, gastroenterokolitni davolash ovqatlanishni ma'lum
rejimga solish, uni ustidan kuchli sanitariya-gigiyenik kuzatuvni
o'rnatishdan boshlanadi. Bunda umumiy ovqatlanish muassalaridan
foydalanishga alohida ahamiyat berish kerak.
l7I
Shu bilan birga organizmni Ытоуа jarayonini kuchaytiruvchi
sirnptomatik davo choralarini ko'rish kerak bo'ladi.
Shwtingdek, те'dani yuvish, birmarotaba ichsumvcbl dorilarberish,
patogen mikroblarga qarshi davoni yuzaga chiqarish, levomitsetin,
biomitsin, sulfanilamidva adsorbent (sulgin, ftalazol, disulfatva boshq.)
preparatlaridan foydalanish zarur bo'ladi.
O'tkirenterokolitda bemomi yotqizish va uning qomini issiq qilish,
ocblikvayumshoq-yengil ovqatlar (gшuсЬsuvi, slizli хо'rda), chemika
damlamasi, suxarik, bug'langan kotlet, qirilgan olma, mevalar, tvorog
va boshqalar beriladi.
Og'riq qoldirish uchun atropin, papaverin beriladi, Ьа'zanteri ostiga
yoki svecha holida beriladi. Ва'zan opiyga adrenalin qo'shib хо'qna
qilinadi.
Surunkali enterit
Sunmkali enteritni kelib cblqisbl o'tkirgastroenteritdagi kзЫ ЬО'lib,
undako'pinchasifatsizovqatlanishlar, ovqatlartaddbidaoqsillarni, vitamin
А va vitamin В guruhlarining yetishmasligi katta rol o'ynaydi. Bunda
ichak devorida kechayotgan regeneratsiyajarayoni buziladi va ichak
atrofiyasi yuzaga chiqadi.
Sifatsiz oqsil va vitaminlar bilan boyitilmagan ovqatlami iste'mol
qilish o'z navbatida МNT ning normal funksiyasini buzadi. Ви esa
ichakdagi regeneratsiyajarayonini buzilishiga 0НЬkeladi. Natijada ichak
devoridagi regeneratsiyajarayoniningbuziIishi kuchayib, surinkali enterit
kechirni og'irlashtiradi.
Ba'zan ayrim ovqatlarga nisbatan yuqori sezuvchanlik ovqat
allergiyasini keltirib chiqaradi. Bu esa surinkali enteritni nazorat qilib
tшgan МNТ da nerv tizirnining refaolligini keltirib chiqaradi.
Turli xilnomaxsusqitiqlovcbl mahsulotlarvaholatlar (sovuq, tasodifiy
infeksiyalar va boshq.) surunkali enteritni qaytadan yuzaga chiqarishi
тwnkin. .
01Т sining turli xil kasalliklari surinkali enteritni yuzaga chiqishiga
asos solish тurnkin. СЬunki OIТkasalliklarida iste'mol qilingan ovqatlar
to'la hazm bo'lmaydi, natijada ikkilamchijarayon yuzaga chiqadi va
OL'F ning: ахШуа, те'da rezeksiyasi, о'tni ichakka yaxshi tushmasligi,
me'da va ichak..shiralarini yetishmasligi, ichak invaziyalari, ichak
112
infeksiyasi Уа intoksikatsiyasi bilan bog'liq surinkali enteritlaryuzaga
chiqishi mumkin.
Surunkali enteritda nahorgi ich ketish, ba'zan oyqatdaa so'nggi
boshlanadigan ich ketish, kindik atrofidagi kuchsiz og'riqlar, ichak
g'uldirashi, qorinni palpatsiya qilinganda ichak bo'ylab suyuqliklami
«oqishi» ЬЫ simptomlar yuzaga chiqadi.
Вir kunda 4-1 О marotaba ich suradi; najas suYli, sarg'ish, chirigan
Уа achigansimon moddalardan tashkil topgan ЬО'ladi.
Bemorozib ketadi, rangi oqaradi, kamqonlik belgilari yиzagachiqadi.
Tиz Уа suysizlanish bemomi ozdiradi, terisi qurib ketadi, mushak Уа qon
tomir tonusi susayadi, osteoporoz Уа tetaniya yuzaga chiqadi.
Surunkali enteritning oldini olish Уаdayolash noflZiologik ichakni
qitiqlanishini yиzaga chiqaruychi omillarga qarshi kurashishdan
boshlanadi. Shu bilan pirga turli хН ichak avtoinyaziyasiga Уаekzogen
infeksiyalarga qarshi choralami amalga oshirish kerak bo'ladi.
Bemomi yotqazish kerak Уа unga oqsil, Yitaminlar Уаtuzlarga Ьоу
yuqori ыlпуаli oyqatlar beriladi. Ushbu dietik oyqat tarkibiga chala
qovurilganjigar, tvorog, sиzma, bug'langan kotletlar, yog'sizroq go'sht,
drojjalarkiritiladi. Keyingi yillarda bularga fol kislota Уаkalsiy unumlari
beriladigan bo'ldi.
Surunkali enteritqaytalab qolganda mikroblarga qarshi (leyomitsetin,
biomitsin, sulfanilamid) terapiya yo'lga qo'yiladi. Og'ir hollarda qon,
glukoza Уа tиzli eritmalar quyiladi.
Surunkali kolitni епи ko'p '.......Iga~ formasi bakterial
dizenteriya ko'rinishida bo'ladi. Ви ichak infeksiyasi bilan bog'liq
infeksion kasallikdir. Uni kelib chiqishi, tarqalganligi, patofiziologiyasi
Уа dayolash asoslar infeksion kasalliklarga bag'ishlangan o'quy adabiyoti
Уа qo' llanmalarida to' la keltirilgan.
Enterit, kolit уа gastroenterokolitlarni davolasb
Keftirilgan kasallarОПda oyqat hazm qilishjarayonmi bиzilishidan
уа turli хН infeksiyalami ОП ga tushishidan yuzaga keladi. Yuqorida
profilaktik уаantimikrob terapiyalar ustida to'xtab о'tdik.
Shuning исЬип Ьаm endi oyqat hazm qilish jarayonini
me'yorlashtiruychi terapiya usullari ustida to'xtab o'tamiz. Bunda turli
хН fermentli preparatlar qo' lIaniladi:
173
-Pankreatin - amilaza+tripsindan iborat
-Abomin - proteolitik fennentlar yig'indisi
- Tabiiy me'da shirasi - gipo va anotsid holatda
-Atsidin-pepsin - betatsidgidroksidi, organizmdagidrolizlanib Hel
hosil bo'ladi.
-Panzinorm - ikki qavat qobiqli mшakkaЬ preparat hisoblanib, 2-
qavati 12 bannoq ichak.da eriydi.
- Meksaza - bromelin, pankreatin, digidroxolov kislota va
oksixinolindan tashkil topgan, 3 qavatli qobig'i bor. Ichki qobig'ida
entroseptol ham ushlaydi.
- Festal-lipaza, amПзza, proteaza va o't komponentidan iborat.
- Mezim forte - pankreatindan iborat.
Shu bilan birga simptomatik davolar ham qo'llaniladi. Masalan,
surinkali diareyada xolinolitiklar, atsetilxolinli stimulatsiyaga qarshi
antogonistlar:
- Reasek -lomoptil (difenoksigenat+ atropin)
- Imodium -loperamid (galoperidol)
- Baktisubtil - ichak florasiga tanlab ta'sir etuvchi modda, u
shtamm Васillus. dan olinadi.
Shuningdek, о'тЬ oluvchi уаyumshatuvchi dori vositalari (dubiI
moddalar, tanin уаturli хН damlamalar, faollangan pista ko'mir, vismut
nitrat уаboshq. ) qo'llaniladi. O'simlik уаmevalardan iboratdamlamalar:
anor, dub po'stlog'i, dalachoy, grek yong'og'i, ryabina, cheryomuxa,
chemika va boshqalar. Shuningdek, qaynatilgan guruch suvi turp уаuni
xosiyatlari о'ziga xos rol о'ynaydi.
Ба'zan birlamchi kolit- spastik kolit ham qayd etiladi. Бundа najas
qotib ketgan bo'ladi. Najas ketidan ponos bo'lishi mumkin, ba'zan
yolg'ondaka xojatga ehtiyoji yuzaga chiqadi. Беmогпiпg xoriqqani,
uyquni yo'qolishi, Ьоэh og'rig'i уаruhiy o'zgarishlar qayd etiladi.
Бiгlamсhi kolit funksional xarakterga ega ьо'нь, ovqatlanish to'g'ri
tashkil etilsa, simptomatikdavoni to'g'ri о'tkazilsa уаumumiy rejim bir
maqomga solinsayengil o'tib ketadi. Беmоrgako'p kletchatkali ovqatlar
tashkil etiladi. Бuпdа «Asqarov beshligi" parxez usuli katta rol
o'ynaydi.
174
Protozoyli kolitlar
Bulaming klassik vakili aтyobali dizenteriyadir. Ви asosan
kasallardan, ba'zan sog'lom, 'еюпbatsillonositellardan, iflosqo'l, ovqatlar,
pashshalar orqali o'tadi. Kasal mahalliy yoki epidemiya holida bo'lishi
mumkin. Kasalning inkubatsiya davri 2-3 oygacha boradi.
Bunda ko'pincha уо'g'on ichak, ko'proq uning sigmasimon qismi,
shuningdek chap yoki yuqoriga ko'tariluvchi qismi hamjarohatlanadi.
Organizmga tushgan атуоЬа ichak devorining to'qimalarini eritib,
nekroz, absess уа yaralami keltirib chiqaradi. Ba'zan ichak devorlarini
teshib bryushinagacha yopishgan yaralar paydo bo'ladi.
Amyobalar qon уа Iimfa orqali jigar, o'pka уа miyalarda ham
ikkilamchi absesslami yuzaga chiqarishi mumkin.
АтуоЬаli dizenteriya bilan bog'liq kolitlar surunkali уа qaytadan
yuzaga keluvchi kechimga ega bo'ladi. Kasallik asta-sekin belda og'riq,
ichakda tenezm Уа shilliqaro qonli ich ketish bilan boshlanadi. Yo'g'on
ichak bo'ylabpalpatsiyada birozog'riq уа ichakning qattiqligi qayd etiladi.
Ba'zan kolitda qabziyat qayd etiladi Уа u уапа buziladi. Ishtaha
уо'qoladi, neyrostenik holat yuzaga chiqadi. Ushbu kolitnu 19tropik shakli
o'tkir, harorat Уа ichak kolikasi bilan boshlanadi. Og'riq aralash tenezm,
qon aralash slizli ich ketishi, najasda nekrozga uchragan hujayralardan
iborat massalar paydo bo'ladi. Kasaljuda tez ozib ketadi. Hattoki ba'zi
hollarda о'liт holati qayd etilishi mumkin.
Kolitning ushbu ko'rinishi o'zvaqtidadavolanmasaperitonit, ichakdan
qon ketish уаubilan bog'Iiq anemiya, surinkali yallig'lanish bilan shishlar,
ya'ni polipozli kolitlaryuzagachiqishi mumkin.
Dayolashni kurs bilan qayta-qayta antibiotikoterapiya (biomitsin,
tetratsiklin, terramin Уа boshq.) уаteri ostiga emetin (2o/
orqali yatren (0,5 gtabletka) yoki yatrenli xo'qna (4-5 tabletkani 200
ml suvda eritib) bilan оliЬ boriladi.