Ensiklopediyasi

KALTAKESAKLAR
D ala -da sh td a yoki hovli, b o g 'la rd a uchray- 
d ig a n c h a q q o n k a lta k e s a k n i q a y b irin g iz
ko 'rm a g a n siz! U ning u zunligi 18 s a n tim e trg a
ya q in bo'lib, a na shu ta n a n in g ya rm i in g ich - 
ka va e g ilu v c h a n d u m ig a to 'g 'ri ke la d i. T irik
tu g 'a d ig a n k a lta k e s a k n in g ta n a s i s h o x m o d - 
d a li ta n g a c h a la r bilan q o p la n g a n , b o s h id a
e sa s h o x m o d d a li yirik q a lq o n la ri ham bor. 
Q o 'rq q a n ka lta k e s a k d a rh o l d u m in i ta s h la b
q o c h ib q o la d i. Bu u n in g d u s h m a n la rid a n
o 'z ig a x o s h im o y a v o s ita s i b o 'lib , d u m d a n
a y rilib b o 'ls a h a m jo n in i o m o n s a q la g a n i 
m a ’qul. B u n in g ustiga uning du m i ye rd a goh 
yig'ilib, goh to'g'rila n ib , to 'lg 'a n ib h a raka t qila­
di. R aqibi diq q atin i ana shu d u m g a qaratgani 
za m o n , d u m e g a si o 'z in in g ya s h irin u ya sig a
q o c h ib q o la d i. B ir n e cha hafta o 'tg a c h , eski 
d u m o 'rn id a u n c h a uzu n b o 'lm a g a n ya n g i 
d u m o 's ib ch iq a d i.
K a lta k e s a k n in g o yo q la ri to 'rtta bo'lib, h a r 
bir o y o g 'id a b e sh ta d a n b a rm o q la ri, ba rm o q
u c h la rid a esa o 'tk ir tim o q la ri bor. K o 'zla ri y i­
rik b o 'lib , k ip rik la r b ila n o 'ra lg a n . K o 'z d a n
o rq a ro q d a q u lo q te s h ik la ri o 'rn a s h g a n . K a l­
ta k e s a k fa q a t ya x sh i k o 'ra d ig in a e m a s, b a l­
ki ju d a yaxshi eshitadi ham .
K a lta k e s a k la m in g ta n a h a ro ra ti h a m m a
s u d r a lib y u r u v c h ila r g a o 'x s h a b b e q a ro r 
bo 'la d i. U la rn in g ha rora ti a tro f m u h it harorati 
o 'z g a ris h ig a b o g 'liq . M a n a s h u n in g u ch u n
ham k a lta k e s a k la r e rta la b k i o fto b d a isin ib
olishni yaxshi ko'rishadi, chunki ular tunda so- 
vib, kam h a ra k a t b o 'lib q o ladi.
Q ish kirg a ch , k a lta k e s a k la r u y a s ig a yoki 
d a ra x t ild izla ri o s tig a m u m kin q a d a r ic h ka ri- 
ro q k irib o lib to s h d e k q o ta d i v a o 'lg a n g a
o 'x s h a b k o 'rin a d i. A m m o b a h o r q u y o s h i
q iz d ira b o s h la s h i b ila n o q , u la rg a jo n kirib, 
y a n a c h u m o li, ka p a la k, q o 'n g 'iz va b o sh q a
hash a ro tla rni o v qilishni boshlab yuboradilar.
K o 'p k a lta k e s a k la r te ris ifa t tu x u m q o 'ya d i. 
A na shu tuxum lardan keyinchalik kichkina kal­
ta k e s a k la r ch iq a d i. A m m o b a ’zila ri o 'z ta n a ­
si ic h id a tu x u m q o 'y a d i v a b o la la ri o c h ib
chiqqanidan keyingina tug'adi. S huning uchun 
ular tirik tu g 'u v c h ila r d eb ataladi.
M a m la ka tim iz d a ka ltake sa kn in g ju d a ko'p 
tu rla ri m avju d . O 'rta O siyo ch o 'lla rid a u zu n li­
gi b ir ya rim m e trd a n o sh a d ig a n b o 'z e c h k e - 
m a r u ch ra yd i. B iroq, S h a rq iy In d o n e ziya d a
ya sho vch i gig a nt yoki kom odo e chkem ari un­
dan h am yirik - u zu n lig i uch m e trd a n ortiq. 
B u n d a y u lk a n y irtq ic h k a lta k e s a k b e m a lo l 
bug'u yoki to 'n g 'iz n i ye n g a oladi.
B a ’zi k a lta k e s a k la r ilo n g a o 'x s h a b k e t- 
g a n id a n o d a m la r u la r d a n q o 'r q is h a d i.
R o ss iya o 'rm o n la rid a kic h k in a , b e o z o r k a l­
ta k e sa k yashaydi. U ning uzunligi ya rim m etr- 
c h a b o 'lib , o y o q s iz , ta n a s i u s ti y a ltir o q
s a rg 'is h ra n g d a b o'ladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Y a n a d a y ir ik r o q o y o q s iz k a lt a k e s a k
K a v k a z va O 'rta O s iy o d a u c h ra yd i. U zu n lig i 
b ir m e trd a n o s h a d ig a n bu k a lta k e s a k n in g
nom i sariq ilondir. U b e o z o r bo'lib, sh illiq q u rt 
va q o 'n g 'iz la r bilan o vq a tla n a d i.
G e k k o n la rn in g o y o q b a rm o q la ri b ir o z
kengaygan bo'lib, m ayda tu k ch a la r bilan q o p ­
langan. B u n d a y k a lta k e s a k la r d e v o rla rd a g i 
g 'a d ir -b u d u r jo y la rg a m a h k a m tirm a s h ib , 
c h a q q o n lik b ila n y u g u rib c h iq ib -tu s h is h a d i, 
shu yo 'l bilan u la r u yd a g i h a s h a ro tla rn i tu tib
yeydi.
J u d a g 'a la ti k a lta k e s a k la r - z a h a rtis h lila r 
M arkaziy A m e rik a d a yashaydi. U larning past­
ki ja g 'id a za h a rli b e z (ilo n la rn in g za h a rli bezi 
yuqori ja g 'd a bo'ladi) m avjud. A g a r zahartishli 
k a lta k e s a k o d a m n i c h a q s a , o g 'r ig 'i ju d a
kuchli b o'ladi.