rasmni chizadi. Rassom bu ulkan asarda in
sonning
itoatsizlik ruhini, inson go'zalligi va
qudratini tasvirladi.
Mikelanjelo buyuk m e ’mor sifatida ham
mashhur edi. U Rimda dunyodagi eng buyuk
Avliyo Pyotr sobori qurilishini tugalladi. U
soborning dastlabki rejasini qayta ishladi va
uning loyihasi asosida dunyoda tengi y o ‘q
ajoyib gum baz qurildi.
M ik e la n je lo u m rin in g oxirgi yillarida
s h e ’riyat bilan ham sh u g 'u lla n d i. U n in g
« S h e ’rlar» kitobi o'limidan so'ng dastlab
1623-yilda nashr qilingan.
Buyuk rassom o ‘zi haqida «Kishilarni men-
chalik sevishga moyil odam hali tug'ilmagan»,
- deb yozgan edi. Chindan ham u inson erkin-
ligi va go zalligini tarannum etuvchi san’ati bi
lan ushbu muhabbatini isbot etdi.
Mikelanjelo Rimda vafot etgan. Uning jasa-
dini Rimdan xufyona olib ketib,
Florensiyaga
dafn etishadi. Florensiyadagi San-M anyato
cherkovi oldidagi m a y d o n g a ra s so m to-
monidan yaratilgan David haykalining bronza-
dan yasalgan nusxasi uning yorqin xotirasi-
ning ramzi sifatida o'matilgan.
M IKLUXO MAKLAY
NIKOLAY
NIKOLAYEVICH
(1846-1888)
« 0 ‘ylash va tevarak-atrofni idrok etishga
intilish - bundan buyongi maqsadimdir. Bir to-
monda marjon qoyali dengiz, ikkinchi tomon-
da tropik o'simliklar o'rmoni
- har ikkisi ham
h a y o t b a x s h
v a
r a n g - b a r a n g .
M e n
mo'ljallangan jo y im g a yetib kelganim dan
mamnun e d im ». Yigirma besh yashar olim
Nikolay Nikolayevich Mikluxo-Maklay hali
birorta ham oq tanli odam yashamagan Y a n
gi Gvineya oroli sohilidagi o'zining bo'lajak
ishlari haqida ana shunday fikrda edi. Orol
aholisi - papuaslar haqida noxush gaplar tar
qalgan bo'lib, hatto ko'pni ko'rgan dengizchi
lar h a m ana shu « ib lis la r m a s k a n i» ga
qadam qo'yishni istashmasdi. Mikluxo-Mak-
layni esa aynan shu papuaslar hammadan
ko'proq qiziqtirardi.
1 9 - a s r n i n g ikkinchi y a r m i d a o lim la r
o'rtasida odamning kelib chiqishi va rivojla
nishi x u s u s id a q izg 'in m u n o z a r a bordi.
B a ’zilar oq tanlilar - oliy irq, qora tanlilar -
past irq: ular hamjismonan, ham m a’naviyji-
hatdan
kam taraqqiy etgan, deb isbotlashga
urinishgan. Biroq M ikluxo-M aklay barcha
irqlarga mansub kishilarning kelib chiqishi bir
xil ekanini, ulardagi xususiyatlar yashash
sharoitiga va tarbiyaga bog'liqligini, faqat ular
ijtimoiy hayotning dastlabki bosqichlarida
qolib ketganligini ta’kidlaydi.
O 'z fikrini ishonchli isbotlash uchun dalillar
keltirish kerak. Dalillar yig'ish uchun esa o'zi,
o'z ko'zi bilan papuaslarning hayoti, turmushi,
urf-odatlarini
kuzatishi, bu odamlarni turli tad-
qiqotlar yordamida o'rganishi lozim edi. Shu
maqsadda Maklay Astrolyabiya ko'rfazi sohili-
ga, ibtidoiy papuas qabilalari orasiga bir o'zi
yo'l oldi. Ishonchni qozonish uchun o'zing ham
ishonishing kerak, deya fikr yuritardi Maklay.
S h u n d a y ishonch bilan kulbasi yaqinidagi
papuaslar qishlog'i tomon yo'l oldi. Maklayga
bu kulbani uni Yangi Gvineyaga olib kelgan
«V itya z» harbiy kemasi matroslari sohil bo'yi-
da qurib berishgan edi. Olim yo'lga chiqar
ekan, qurol olmaslikka qaror qildi. U cho'ntagiga
faqat yon daftarchasi va qalamini solib qo'ydi.
Mikluxo-Maklayning papuaslar huzuriga
kelishi kutilmagan hodisa bo'ldi. Papuaslar
d a s tlab M a k la y g a s h u b h a bilan q a ra b ,
uning har bir xatti-harakatini
ziyraklik bilan
kuzatib bordilar. Keyinroq oq tanli m ehm on-
dan yomonlik kelmasligiga ishonch hosil qil-
gach, u bilan do'stlashib ketdilar. Keyin esa
hatto yaxshi ko'rib ham qolishdi. Ular M ak-
layni o'zgacha bir odam, ilohiy, O y d a n tush-
gan bo'lsa kerak, deb o'ylashdi. M aklay
ularga vatani shimoldagi mamlakatda eka
nini tushuntirishga urindi. D e m a k , p a p u
aslarning fikricha,
Maklayning vatani O y d a
joylashgan. Maklay bir necha marta Y a ngi
www.ziyouz.com kutubxonasi
G vineyadan ketib, keyin yana qaytib kelar-
di va har safar papuasdlar uni sam im iy va
xursandlik bilan kutib olishardi. Olim papu-
aslarning tilini ham o ‘rganib oldi. Orolning
tabiati bilan qiziqdi.
Maklay Yangi Gvineyada ham, Tinch oke-
andagi Melaneziya orollarida ham ko‘p yillar
ish olib bordi. U yaxshigina rassom ham edi.
Hali fotoapparatda rasmga olish hozirgidek
ommalashmagan bir paytda qo'lda
rasm chi-
za olish ayniqsa sayyohatchilarga asqotar
edi. Sa yyoh olimning papuaslar hayotidan
chizgan rasmlari saqlangan. U bir necha mar
ta tropik isitma kasalligi bilan og'ridi va erta
- 4 2 yoshida olamdan o'tdi.
Olimning xotirasi uning nomi bilan ataluv-
chi Maklay sohilida abadiy. Uning kulbalari tur
gan yerlar o'rab qo'yilgan, u ekkan palmalar
hamon ko‘karib turibdi.
M IKROBLAR
Bir vaqtlar hatto olimlar ham dunyodagi
eng kichik tirik mavjudot burga deb hisoblar
edilar. Lekin bizning yonimizda, ichimizda va
atrofimizda « k o 'z g a ko 'rin m as»
butun bir
olam borligi va nozikkina burgamiz bu olam
bilan qiyoslanganda tog'dek ulkan ekanligi
hech kimning xayoliga ham kelmagan edi.
Olimlar narsalarni katta qilib ko'rsatadigan
mikroskop yordamida ana shu ajoyib olamni
kashf etdilar. Shunda ham unga darrov isho-
na qolmadilar. Lekin keyinchalik ishonch ho
sil qildilar. Bu olam vakillarini ularning maydali-
gi uchun mikroblar yoki mikroorganizmlar
(yunoncha «m ik ro s » so'zi «k ichik» degan
m a ’noni bildiradi) deb atadilar.
Mikroskop mikroblarning har birini ayrim-
ayrim holda kuzatish imkonini beradi. Tekshi-
rishlar natijasida
bu mavjudotlar odatda bir-
gina yagona tirik hujayradan iborat bo'lgani
bilan shakli, xususiyati, hayot tarzi va atrof-
muhitga ta’sir ko'rsatishi jihatidan nihoyatda
turli-tuman ekanligi m a ’lum bo'ldi. Mikroblar
orasida bakteriyalar - bir hujayrali o'suvchi
organizmlar asosiy o'rin egallaydi. Bizning yer
yuzidagi butun hayotimiz ko'p jihatdan ana
shu bakteriyalarga bog'liq, desa bo'ladi. Bak-
Do'stlaringiz bilan baham: 
