Energetika resurs turlari va ulardan oqilona foydalanish

HUSANOV
JAHONGIR
A R E N L A R

R e j a :

1. Gomologik qatori, izomeriyasi, nomenklaturasi.

2. Olinishi.

3. Fizikaviy xossalari.

4. Kimyoviy xossalari.

5. Ishlatilishi.

Umumiy
formulasi
CnH2n-6
Molekulasi tarkibida benzol yoki uning gomologlarini saqlaydigan karbosiklik birikmalarga aromatik uglevodorodlar deb aytiladi.
Benzolni birinchi bo’lib 1825-yilda M. Faradey koks gazidan ajratib olgan.
Uning tuzilishi formulasi 1865-yilda nemis kimyogari A.Kekule tomonidan kashf qilindi.
Xalqali tuzilishli ekanligi 3 mol H2 birikkanda siklogeksan hosil bo`lishi orqali isbotlandi.
ARENLARGA OID UMUMIY FORMULALAR
Nomenklaturasi va izomeriyasi.
Benzol halqasiga birikkan radikallar nomiga benzol so’zi qo’shib o’qiladi
Izomeriyaning quyidagi turlari uchraydi
1

• Yonma-yon joylashgan bo'lsa orto-izomer
• («o» harfi bilan belgilanadi)

2

• bitta uglerod atomi bilan ajralgan bo'lsa meta-izomer
• («m» harfi bilan belgilanadi)

3

• ikkita uglerod atomi bilan ajralgan bo'lsa, para-izomer deyiladi
• («p» harfi bilan belgi­lanadi)

Benzol halqasidagi o'rinbosarlarning joylanishiga qarab uch xil izomer hosil bo'ladi.
toluol
metil benzol
О - ksilol
(1,2 - dimetilbenzol)
м- ksilol
(1,3 - dimetilbenzol)
p - ksilol
(1,4 - dimetilbenzol)
etilbenzol
izopropilbenzol
( kumol )
Propil benzol
mezitelen
(1,3,5-trimetilbenzol)
stirol
vinilbenzol
fenileten