Energetika resurs turlari va ulardan oqilona foydalanish

A R E N L A R

R e j a :

1. Gomologik qatori, izomeriyasi, nomenklaturasi.

2. Olinishi.

3. Fizikaviy xossalari.

4. Kimyoviy xossalari.

5. Ishlatilishi.

Umumiy

formulasi

CnH2n-6

Molekulasi tarkibida benzol yoki uning gomologlarini saqlaydigan karbosiklik birikmalarga aromatik uglevodorodlar deb aytiladi.

Benzolni birinchi bo’lib 1825-yilda M. Faradey koks gazidan ajratib olgan.

Uning tuzilishi formulasi 1865-yilda nemis kimyogari A.Kekule tomonidan kashf qilindi.

Xalqali tuzilishli ekanligi 3 mol H2 birikkanda siklogeksan hosil bo`lishi orqali isbotlandi.

ARENLARGA OID UMUMIY FORMULALAR

Nomenklaturasi va izomeriyasi.

Benzol halqasiga birikkan radikallar nomiga benzol so’zi qo’shib o’qiladi

Izomeriyaning quyidagi turlari uchraydi

1

• Yonma-yon joylashgan bo'lsa orto-izomer
• («o» harfi bilan belgilanadi)

2

• bitta uglerod atomi bilan ajralgan bo'lsa meta-izomer
• («m» harfi bilan belgilanadi)

3

• ikkita uglerod atomi bilan ajralgan bo'lsa, para-izomer deyiladi
• («p» harfi bilan belgi­lanadi)

Benzol halqasidagi o'rinbosarlarning joylanishiga qarab uch xil izomer hosil bo'ladi.

toluol

metil benzol

О - ksilol

(1,2 - dimetilbenzol)

м- ksilol

(1,3 - dimetilbenzol)

p - ksilol

(1,4 - dimetilbenzol)

etilbenzol

izopropilbenzol

( kumol )

Propil benzol

mezitelen

(1,3,5-trimetilbenzol)

stirol

vinilbenzol

fenileten