Energetika fakulteti "elektr energetikasi" kafedrasi

Komplekt tok o‘tkazuvchilar.
Quvvatli issiqlik elektr stansiyalaridagi generatorlarni kuchaytiruvchi transformatorlar bilan ulash uchun har fazasi ekranlangan komplekt tok o‘tkazuvchilar keng qo‘llaniladi. Har bir fazaning tok o‘tkazuvchi shinalari yerga tutashtirilgan kojux (ekran) ga izolyatorlar yordamida mahkamlangan.
Yuklama toki hosil qilgan magnit oqimi ta’sirida hosil bo‘ladigan uyurma toklar ta’sirida kojuxning qattiq qizishining oldini olish uchun uni alyuminiydan tayyorlanadi. Har bir fazaning tok o‘tkazuvchilarining yopiq qilib ishlanganligi yuqori ishonchlilikni ta’minlaydi, chunki amalda generatordan kuchaytiruvchi transformatorgacha bo‘lgan uchastkada fazalararo qisqa tutashuv amalda bo‘lmaydi. Komplekt tok o‘tkazuvchilarning qiymati egiluvchan ulanishlarga qaraganda ancha yuqori bo‘lishiga qaramay, 150 MVt va undan yuqori quvvatli hamma turbogeneratorlar uchun qo‘llanilib, agar kuchaytiruvchi transformator turbina bo‘limi devorlaridan 15 m dan ortiq uzoqlashmasa, 60 va 100 MVt li turbogeneratorlar uchun ham tavsiya etiladi.
KET (tok o‘tkazuvchilari) uzunligi 3 m bo‘lgan standart seksiyalardan tayyorlanib, ular montaj paytida ulanadi. Seksiyalarning bir qismi qo‘zg‘almas kojuxga ega bo‘lib, ularning ichiga OMB–20U izolyatorlari mahkamlangan, boshqa qismi esa qo‘zg‘aluvchan kojuxga ega bo‘lib, ularni izolyatorlar bilan shinalarga qo‘l yetishini ta’minlash uchun siljitish mumkin. Qo‘zg‘aluvchan va qo‘zg‘almas kojuxlar orasiga butun aylana bo‘yicha rezina qistirma qo‘yiladi. Har qaysi seksiya kojuxi faqat bir nuqtada yerga tutashtiriladi. Tok o‘tkazuvchi shinalar o‘zaro 15–20 mm oraliq qoldirib ‘ayvandlangan ikkita alyuminiyli ikkita yarim silindrdan tayyorlangan. Bo‘ylama uzayishni kompensatsiyalash uchun egiluvchan alyuminiy kompensatorlar qilinib, ularning bir tomoni zavodda, ikkinchi tomoni esa keyingi seksiyaning shinasiga montaj paytida payvandlanadi. Generatorlarda, kuchaytiruvchi transformatorlarda, o‘z ehtiyoji transformatorlarida hamda yuqori volg‘tli apparattlarda ajraluvchi boltli birikmalar qilingan. KET ning kojuxi ichiga tok transformatorlari TSHL va TVL lar o‘rnatilgan. Bir fazali kuchlanish transformatorlarining komplektlari suqma kontaktlar yordamida ulanadi.
TEK–20 tok o‘tkazuvchilar 8 m li seksiyalarga ega bo‘lib, ularning kojuxiga olinadigan izolyatorlar mahkamlanib, ular maxsus uyalarga burab kirgiziladi. Seksiyani uzaytirish natijasida rezina qistirma soni kamayadi, qistirmaning yaxshi zichlanmasligi kojux ichiga nam bilan chang kirishiga sabab bo‘ladi TEK–20 ning konstruktsiyasi boshqa joylari bo‘yicha KET ga o‘xshash.


O‘Z-O‘ZINI NAZORAT QILISH SAVOLLARI:

1. 
   Elektr stansiya maydoniga TQ ning joylashuvi qanday?
   
2. 
   Elektr podstansiya maydoniga TQ ning joylashuvi qanday?
   
3. 
   Tuman va uzlaviy podstansiyaga TQ ning joylashuvini ayting.
   
4. 
   Yiriklashtirilgan uzellar qaerlarda o‘rnatiladi?
   
5. 
   KT’ning avzalliklari qanday?
   

6. GTQ, TQlarga qo‘yiladigan talablarni sanang.