Energetik texnologiyalar E

Qo’shimcha qismlar

1	726256	Panel ramasi VT160, uch darajali
1	72675	FCCB bilan uch fazali ta’minot bloki
1	73242	Induktiv yuklama 0,1 / 0,3 / 1,0
1	73310	Rezistiv yuklama 1.0
1	73311	Sig’imli yuklama 1.0
5	50059	10 ta xavfsizlik tiqin-qopqog’idan iborat to’plam, qora rangli
1	500591	Probka-tutashtirgichlar, sariq-yashil rangli, 10 donadan iborat to’plam
1	500851	Himoyaviy biriktiruvchi simlar, 32 A, 32 donadan iborat to’plam
1	500852	Himoyaviy biriktiruvchi sim, 32 A, sariq / yashil rangli, 10 dona
		Qo’shimcha ravishda quyidagilar tavsiya etiladi:
1	727100	CASSY quvvat tahlil qilgich
1	524220	CASSY Laboratoriya 2
		Xohish-istakka ko’ra
1	72711	Sil-o-Metr
1	72712	Quvvat koeffisiyentini o’lchagich
2	72732	Elektromagnitli o’lchov uskunasi 2,5 A
2	72738	Elektromagnitli o’lchov uskunasi 600 V

Tartibot
Quyidagi rasmga muvofiq sxemani yig’ing.

Ushbu tajriba uchun aralash om-induktiv yuklama asos hisoblanadi (2.3.4-tajribaga qarang). Induktiv tarkibi parallel ulangan sig’im bilan kompensasiya qilinishi kerak.
Ushbu turdagi kompensasiyaning muhim xususiyatlarini namoyish qilish uchun sig’imlarsiz liniyani tadqiq qilish yetarli bo’ladi. Bu nazariy bo’limda taqdim qilingan tegishli vektor diagrammasi va ekvivalent diagramma sxemasiga muvofiqlikni ta’minlaydi (1.17-rasm).
Agar hozirgacha buni amalga oshirmagan bo’lsangiz, C_E va C_L sig’imlarini uzatish liniyasi modeli bilan biriktiruvchi barcha tutashtirgichlarni ajratib qo’ying. Uch fazali transformatorda kuchlanishni U_N + 5% miqdoriga o’rnating.
Induktiv yuklama uchun 2,4 Gn miqdorini o’rnating. Ushbu induktivlikni to’liq kompensasiya qilish uchun 4,23 mkF ga teng sig’im talab qilinadi. 4 mkF miqdorini sig’imli yuklamaga ulang va R yuklama qarshiligining turli sozlanishlari uchun quyidagi miqdorlarni o’lchang:
Liniya boshida U_A kuchlanishi, I_A toki, P_A faol quvvat va Q_A reaktiv quvvat, shuningdek liniya oxirida U_B kuchlanishi, I_B toki va cos φ_B.
O’lchangan miqdorlarni quyidagi jadvalga kiriting:

R (%)	U1 (V)	I1 (A)	P1 (W)	Q1 (Var)	U2 (V)	I2 (A)	cos 𝜑2
100	433	0.30	70	0	424	0.30	0.99
80	430	0.35	88	7	416	0.35	0.99
60	426	0.44	110	14	412	0.44	0.99
40	419	0.68	156	40	390	0.68	1.00

1,2 Gn (kompensasiya sig’imi 8 mkGn) va 1,0 Gn (kompensasiya sig’imi 10 mkF) induktiv yuklamalar uchun yuqorida qayd etilgan o’lchovlarni takrorlang.
L = 1,2 H uchun o’lchangan miqdorlar, C = 8 mkF:

R (%)	U1 (V)	I1 (A)	P1 (W)	Q1 (Var)	U2 (V)	I2 (A)	cos 𝜑2
100	433	0.30	75	5	421	0.30	1.00
80	430	0.38	95	10	416	0.38	1.00
60	426	0.49	120	20	407	0.48	1.00
40	419	0.67	155	40	390	0.67	1.00

L = 1.0 H uchun o’lchangan miqdorlar, C = 10 mkF:

R (%)	U1 (V)	I1 (A)	P1 (W)	Q1 (Var)	U2 (V)	I2 (A)	cos 𝜑2
100	433	0.31	81	0	424	0.31	1.00
80	430	0.40	100	10	416	0.40	1.00
60	425	0.50	125	17	409	0.50	1.00
40	417	0.73	170	43	386	0.73	1.00

O’lchov natijalarini 2.3.4-bandga muvofiq olingan natijalar bilan solishtiring. Siz cos φ yuklama miqdorida alohida nimani qayd etasiz?
Natija:
Kutilganidek, parallel kompensasiya liniyali yuklama tizimining reaktiv quvvatiga talabni pasaytiradi. Bunda yuklamadagi kuchlanish sezilarli ko’payadi. Barcha holatlarda kompensasiya deyarli to’liq; buni cos φ₂ yuklamasidan ko’rish mumkin bo’lib, u endi har bir holatda 1 ga teng.
Quyidagi tajribada cos φ yuklamasi quvvat koeffisiyenti muayyan miqdorgacha kompensasiya qilish orqali yaxshilanishi kerak. Bu yerda oldingi sxemadan foydalaniladi.
Induktiv yuklamani 1,2 Gn miqdoriga va rezistiv yuklamani 80% ga o’rnating. 2.3.2-bo’limdagi tajribalar natijalaridan (aralash om-induktiv yuklama) shuni bilamizki, ushbu yuklama holati uchun taxminan 0,54 cos φ2 miqdori mavjud bo’ladi. (Ushbu kuzatuvni hisob-kitob bilan tasdiqlash uchun induktivlikning rezistiv yo’qotilishlarini ham e’tiborga olish kerak. Ko’rib chiqilayotgan ishchi nuqta uchun bu ketma-ket 1,2 N ideal induktivlikka ulangan taxminan 50 Om qarshiligi bilan taqdim qilinishi mumkin. 800 Om rezistiv yuklamasi bilan parallel induktivlikka ulanish 1,2 N parallel induktivlikning 600 Om umumiy qarshiligiga olib keladi. Ushbu ma’lumotlardan foydalanilganda hisob-kitob o’lchangan miqdorlarga yaqinroq to’g’ri keladi.)
Nazariy bo’limdagi axborotga muvofiq, quvvat koeffisiyentini 0,9 miqdorgacha oshirish uchun taxminan 5,6 mkF sig’im talab qilinadi.
Kompensasiya sig’imini 6 mkF ga o’rnating va quyidagi miqdorlarni o’lchang:
Liniya boshida U_A kuchlanishi, I_A toki, P_A faol quvvat va Q_A reaktiv quvvat, shuningdek liniya oxirida U_B kuchlanishi, I_B toki va cos φ_B.
U₁ = 428 V I₁ = 0,37 V P₁ = 83 Vt Q₁ = 40 Var
U2 = 396 V I₂ = 0,37 V cosφ₂ = 0,9
Bu yerda olingan miqdorlarni 2.3.4-bo’limidagi tegishli o’lchovlar natijalari bilan solishtiring.
Natija:
Bu yerda ham biz tok kamayishi bilan birga iste’molchida kuchlanishning sezilarli yaxshilanishini ko’rmoqdamiz. Kerakli quvvat koeffisiyentiga aniq erishildi!

2.6.2. Ketma-ket kompensasiya
Tajribadan ko’zlangan maqsad:

• 
  Ketma-ket kompensasiyaning yuklamadagi kuchlanish barqarorligiga ta’sirini tadqiq qilish.
  

Uskunalar ro’yxati va tajribani amalga oshirish

Miqdori	Toifa raqami	Nomi
1	74550	Uch fazali transformator TL380KV
1	74551	Elektruzatish liniyasi (EUL) modeli 380 kV
1	745561	Kuchli tok ulab-uzgich qurilmasi moduli
		Qo’shimcha qismlar
1	726256	Panel ramasi VT160, uch darajali
1	72675	FCCB bilan uch fazali ta’minot bloki
1	73242	Induktiv yuklama 0,1 / 0,3 / 1,0
1	73310	Rezistiv yuklama 1.0
1	73311	Sig’imli yuklama 1.0
5	50059	10 ta xavfsizlik tiqin-qopqog’idan iborat to’plam, qora rangli
1	500591	Probka-tutashtirgichlar, sariq-yashil rangli, 10 donadan iborat to’plam
1	500851	Himoyaviy biriktiruvchi simlar, 32 A, 32 donadan iborat to’plam
1	500852	Himoyaviy biriktiruvchi sim, 32 A, sariq / yashil rangli, 10 dona
		Qo’shimcha ravishda quyidagilar tavsiya etiladi:
1	727100	CASSY quvvat tahlil qilgich
1	524220	CASSY Laboratoriya 2
		Xohish-istakka ko’ra
1	72711	Sil-o-Metr
1	72712	Quvvat koeffisiyentini o’lchagich
2	72732	Elektromagnitli o’lchov uskunasi 2,5 A
2	72738	Elektromagnitli o’lchov uskunasi 600 V

Tartibot
Quyidagi rasmga muvofiq sxemani yig’ing.

Bu yerda ham aralash om-induktiv yuklama asos hisoblanadi. Ushbu turdagi kompensasiyaning asosiy xususiyatlariga e’tibor qaratish uchun liniya sig’imlarini ham hisobga olmaymiz. Bu nazariy bo’limda taqdim qilingan tegishli vektor diagrammasi va ekvivalent sxemaga muvofiqlikni ham ta’minlaydi (1.19-rasm).
Agar hozirgacha buni amalga oshirmagan bo’lsangiz, C_E va C_L sig’imlarini uzatish liniyasi modeli bilan biriktiruvchi barcha tutashtirgichlarni ajratib qo’ying. Uch fazali transformatorda kuchlanishni U_N + 5% miqdoriga o’rnating.
Nazariy bo’limda taqdim qilingan ma’lumotlarga asosan, bu yerda foydalanilayotgan modeldagi kabi taxminan 0,8 cos φ2 miqdori bilan yuklamalarda 360 km uzunlikni o’z ichiga oladigan uzatish liniyasi modeli uchun taxminan 30 mk kompensasiya sig’imi talab qilinadi. Barcha alohida sig’imlarni parallel ulagan holda sig’imni ushbu miqdorga o’rnating.
Doimiy cos φ2 miqdorini saqlash uchun quyidagi jadvalda ko’rsatilgan tegishli miqdorlarga ketma-ket om va induktiv miqdorlarni o’rnating, so’ngra har bir bosqich uchun quyidagi miqdorlarni o’lchang: Liniya boshida U_A kuchlanishi, I_A toki, P_A faol quvvat va Q^A reaktiv quvvat, shuningdek liniya oxirida U^B kuchlanishi va I^B toki.

L (H)	R (%)	U1 (V)	I1 (A)	P1 (W)	Q0 (Var)	U2 (V)	I2 (A)
2.4	100	428	0.44	86	65	425	0.44
1.2	80	409	0.86	170	115	412	0.86
1.0	60	405	0.97	175	140	408	0.97

Liniyaning har ikki uchida o’lchangan kuchlanishlarni 2.3.4-bo’limidagi kompensasiyasiz L va R yuklamalari uchun o’lchangan kuchlanishlar bilan solishtiring.
Natija:
Liniya oxirida kuchlanishning oshishi, ayniqsa, taxminan bir xil yuklama sharoitlari uchun kompensasiyalanmagan holatlarga nisbatan shubhasizdir. Kutilganidek, ketma-ket kompensasiya, asosan, liniyadagi kuchlanishlar yo’qotilishini kamaytirish uchun xizmat qiladi.