Elementlarning davriy qonuni va sistemasi. Reja: Kimyoviy elementlar davriy sistemasi

1.
 
Gorizontal yo’nalishda. 
2.
 
Vertikal yo’nalishda. 
3.
 
Diogonal yo’nalishda. 
Elementlarning xossalari (atom massasi, valentliklari, kimyoviy birikmalarining asos 
yoki kislotalilik xususiyatlari va hokazo) davriy sistemada davr ichida ham, guruh ichida ham 
ma’lum qonuniyat bilan o’zgaradi. Bino- barin, har qaysi element davriy sistemada o’z urniga 
ega va bu o’rin o’z navbatida ma’lum xossalar majmuisini ifoda- laydi va tartib nomeri bilan 
xarakterlanadi. Shu sababli agar biror elementning davriy sistemada tutgan o’rni ma’lum bo’lsa, 
uning xossalari haqida to’la fikr yuritish mumkin. Kimyoviy elementning davriy sistemadagi 
o’rniga qarab uning elektron tuzilishini aniqlash mumkin. Buning uchun quyidagi qonuniyatlarni 
bilish kerak. 
1.
 
Atomdagi elektronlar joylashadigan energetik pog’onalarning soni elementlar davriy 
sistemasidagi davr nomeriga teng bo’ladi. 
2.
 
Asosiy guruhcha elementlari atomlari tashqi energetik pog’onasidagi elektronlar soni 
shu element joylashgan davriy sistemaning guruh nomeriga teng. Masalan, 20-element kalsiy II-
guruhning asosiy guruhchasida, 4-davrda joylashgan. Kalsiy atomining tashqi pog’onasidagi 
elektron konfiguratsiyasi 4s
1
dir. Surma 51-element bo’lib, u V- guruhning asosiy guruhchasi va 
5-davrda joylashgan. Uning tashqi pog’onasining elektron konfiguratsiyasi 5s
2
5p
2
dir. Asosiy 
guruhcha elementlarining tashqi energetik pog’onasidagi elektronlar kimyoviy o’zaro 
ta’sirlashadigan valent elektronlar hisoblanadi. 
3.
 
III-VII guruhlarning qo’shimcha guruhchalari elementlari hamda VIII-guruhning 
qo’shimcha guruhchasidagi 3 ta element (Fe, Ru, Os)ning atomlaridagi tashqi energetik 
pog’onaning 
s-pog’onachasidagi 
va 
tashqidan 
oldingi 
energetik 
pog’onaning 
d-
pog’onachasidagi elektronlarning umumiy soni guruh soniga teng. Masalan, reniy 6-davr VII- 
guruhchasining qo’shimcha guruhchasida joylashgan, uning valent qavatlarining elektron 
konfiguratsiyasi 5d
3
6s
2
dir.